စကားဦး ။ ။ ဥပုသ္ေစာင့္လုိသူမ်ားအတြက္ မဟာဂႏၶာရုံဆရာေတာ္ အရွင္ဇနကာဘိ၀ံသာ၏ ရတနာဂုဏ္ရည္ စာအုပ္မွ ေကာက္ႏုတ္တင္ျပ၍ စာရုိက္ကုသိုလ္ ဒါန ျပဳလုိက္ပါတယ္....။ ဗုဒၶဘာသာ၀င္မ်ား ဥပုသ္အေၾကာင္းကို ေသခ်ာသိျပီး ဥပုသ္ေစာင့္သေလာက္ အက်ဳိးမ်ားေစရန္ ရည္ရြယ္တင္ျပျခင္း ျဖစ္ပါသည္။


ဥပုသ္ ဟူေသာစကားသည္ ဥပါသထ ဟူေသာ ပါဠိမွ ကူးစက္လာေသာ ပါဠိပ်က္စကားျဖစ္ပါသည္ (ဥပ+၀သထ) ဥပ=ညစာမစားျခင္း၊ သူအသက္မသက္ျခင္း၊ စေသာအက်င့္ေကာင္းမ်ားႏွင့္ ၀သထ=ေနျခင္း။
သူ႕အသက္မသတ္ျခင္း၊ ညစာမစားျခင္း စေသာအဂၤ ါရွစ္ပါးႏွင့္ ျပည့္စံုေသာသီလကို ခံယူ ေဆာက္တည္၍ ဘုရားဂုဏ္ေတာ္၊ တရားဂုဏ္ေတာ္ စေသာအာရုံမ်ားကို အာရုံျပဳကာ (ဘာ၀နာပြားလ်က္ အကုသုိလ္စိတ္မ်ား မျဖစ္ေစပဲ စိတ္စင္ၾကယ္ေအာင္ ေစာင့္စည္းေနထုိင္ျခင္းကို ဥပုသ္ေစာင့္ သည္ဟုေခၚသည္။
(လကၤာ။ ။ စိတ္မွာ စင္ၾကယ္လာေအာင္၊ အဂၤ ါရွစ္တန္၊ သီလခံ၍ ၿခဳိးၿခံေအာင့္အီး၊ တစ္ေျဖာင့္တည္းျဖင့္၊ ေစာင့္စည္းအားထုတ္၊ တရားကုတ္၊ ဥပုသ္ေစာင့္ဟုမွတ္။)
ဥပုသ္ေစာင့္မည့္ ပုဂၢဳိလ္သည္ ေအာက္ပါ အခ်က္မ်ားကို သိထားသင့္ပါသည္။

၁။ နက္ျဖန္ ဥပုသ္ေစာင့္မည္ဟု ၾကံစည္ေသာ ပုဂၢဳိလ္သည္ ဥပုသ္ေစာင့္သည္အခုိက္ အိမ္မူ႕ကိစၥေတြကို ေဆာင္ရြက္ျခင္းငွား မေလ်ာ္ေသာေၾကာင့္ ယေန႕လုိအခါကပင္ အိမ္မူ႕ကိစၥမ်ားကို တာ၀န္ရွိသမွ် ျပီးစီးေအာင္ စီမံရာ၏။

၂။ ခ်က္ျပဳတ္ ေကၽြးေမြးမည့္သူ အဆင့္သင့္ရွိလွ်င္ နက္ဖန္ မိမိစားဖုိ႕အတြက္ ေျပာျပစီစဥ္ထားရာ၏။
(ဥပုသ္ေစာင့္ခုိက္ ခါတုိင္းထက္ ေကာင္းေကာင္းစားဖုိ႕ကား မစီမံသင့္)

၃။ ခ်က္ျပဳတ္ေကၽြးေမြးမည့္သူမရွိလွ်င္ နက္ဖန္ ကိစၥနည္းေအာင္ ၿပီးစီးလြယ္ေသာ စားဖြယ္ေသာက္ရာမ်ားကို ၿပီးစီးေအာင္ စီမံထားရာ၏။

၄။ နက္ဖန္နံနက္ အာရုံတတ္ခ်ိန္ကပင္ ကိုယ္လက္မ်ားကို စင္ၾကယ္ေအာင္ျပဳ၍ စိတ္ၾကည္လင္ရုံမွ် သန္႕ရွင္းေသာ အ၀တ္ကို ၀တ္ဆင္ရာ၏။

၅။ ပန္းပန္မူ႕၊ နံ႕သာလိမ္မူ႕ႏွင့္ အထူးတလည္ ျပင္ဆင္မူ႕ကုိ မျပဳရာ။

၆။ ထုိေနာက္ ခပ္ေစာေစာကပင္ သီလေဆာက္တည္ရာ၏ (သီလေဆာက္တည္ေသာ အခါ ပါဠိလို နားမလည္မရလၽွင္ ျမန္မာလုိေဆာက္တည္ႏဳိင္သည္။ ရွစ္ပါးသီလ ႏႈတ္တုိက္မရလွ်င္ “ ျမတ္စြာဘုရားရွင္ ပညတ္တာ္မူအပ္ေသာ ဥပုသ္သီလကုိ ေဆာက္တည္ပါ၏ “ ဟု ႏႈတ္က မိမိဘာသာဆုိ၍လည္း ေဆာက္တည္ႏုိင္၏။

၇။ သီလေဆာက္တည္ျပီးလွ်င္ ေကၽြးေမြးလွဴဒါန္းဖြယ္ ကိစၥရွိက ထုိကိစၥကို ျပဳလုပ္၍ မရွိပါက မိမိအတြက္ သင့္တင့္ရုံသာ စီမံ၍ စားေသာက္ရာ၏ (တစ္ထပ္သာမက ညစာမစားပဲ ေနႏုိင္ေလာက္ေအာင္ပင္ စားေသာက္ခြင့္ရွိသည္။)

၈။ ေကၽြးေမြးစားေသာက္ျပီးလွ်င္ ကိုယ္လက္ မစင္ၾကယ္က ေရခ်ဳိးရာ၏ (ကုိယ္စင္ၾကယ္မွ စိတ္ၾကည္လင္၊ စိတ္ၾကည္လင္မွ တရားအာရုံျပဳ၍ေကာင္းေကာင္းသည္။)

၉။ ထုိ႕ေနာက္ မိမိတကုိယ္တည္း ျဖစ္လွ်င္ တစ္ကိုယ္တည္းေန၍ အေဖာ္ႏွင့္ ျဖစ္က သေဘာတူ အေဖာ္ႏွင့္တကြ သင့္ေတာ္ေသာ ဆိတ္ျငိမ္ရာဌာနတြင္ ျဗဟၼဥပုသ္ကုိေစာင့္လုိလွ်င္ ဘုုရားဂုဏ္ေတာ္ႏွင့္တကြ ဘာ၀နာတစ္ခုခုအား အာရုံ ျပဳ၍ ေနရာ၏။

၁၀။ ကမၼ႒ာန္းအာရုံတစ္ခုခုအား ၾကာရွည္စြာ ဆင္ျခင္၍မရႏုိင္လွ်င္ တရားစာကုိလည္း ၾကည့္ရွဴ႕ ရြတ္ဖတ္ သရစၨယ္ေနႏုိင္ရာ၏။ (ထုိင္၍ခ်ည္း ေနရမည္မဆုိလုိ၊ လွဲကာ၊ စၾကၤသြားကာ အမ်ဳိးမ်ဳိး မွ်တေအာင္ ေနေစလုိ၏)

၁၁။ နည္းလမ္းက်က် ေဟာေျပာမည့္ ဓမၼစရိယရွိလွ်င္ တရားနာရာ၏။

၁၂။ အခ်င္းခ်င္းလည္း တရားစကား ေဆြးေႏြး ေမးျမန္း စံုစမ္းရာ၏။

၁၃။ ညဥ့္အခ်ိန္သို႕ ေရာက္ေသာအခါ မိမိ၏ သီလကုိ ျပန္၍ဆင္ျခင္ျပီးလွ်င္ အရိယသူေတာ္ေကာင္း ရဟႏၱာအေပါင္းႏွင့္ ယေန႕အတြက္ မိမိတူမွ်ပံုကို ေအာက္ေမ့ရာ၏။
(ဆင္ျခင္ေအာက္ေမ့ပံုမွာ ရဟႏၱာအရွင္ျမတ္သည္ သူ႕အသက္ကိုသက္ျခင္း၊ သူ႕ဥစၥာခုိးယူျခင္း၊ ေလာကီအာရုံကာမဂုဏ္တုိ႕မွ ေရွာင္ၾကဥ္၍ ညဥ္႕စာစားမူ႕ ပန္းနံ႕သာ စသည္လိမ္က်ံမူ႕မ်ားကုိ မျပဳသကဲ့သုိ႕ ငါသည္လည္း ယေန႕အဖုိ႕၌ ထုိအမူ႕အမ်ဳိးမ်ဳိးကို ေရွာင္ၾကဥ္သျဖင့္ ရဟႏၱာအရွင္ျမတ္မ်ားႏွင့္ တူေပသည္တကား ဟု ဆင္ျခင္ကာ ယခုလုိ အသက္ထက္ဆံုး ေစာင့္စည္းေနပါလွ်င္ မၾကာခင္ ဒုကၡခပ္သိမ္း ျငိမ္းေပလိမ့္မည္ဟု ဆင္ျခင္ရာ၏)

၁၄။ နံနက္ အာရုဏ္တက္၌ မိမိရည္မွန္းထားေသာ အခ်ိန္ေစ့ေသာအခါ အလုိအေလ်ာက္ ရွစ္ပါးသီလ မရွိေတာ့ပဲ ငါးပါးသီလသာ က်န္ရစ္ေတာ့သည္။
(ယခုကာလ အခ်ဳိ႕အရပ္မွာလုိ ငါးပါးသီလယူကာ ဥပုသ္ခ်ေနစရာမလုိပါ။)

ဥပုသ္ကာလ အပိုင္းအျခား...။

ဥပုသ္သည္ ကာလပိုင္း၍ ေစာင့္အပ္ေသာ ဥပုသ္ ႏွင့္ အသက္ထက္ဆံုး ေစာင့္အပ္ေသာ ဥပုသ္ ဟူ၍ ႏွစ္မ်ဳိးရွိသည္။ ကာလျခား၍ ေစာင့္အပ္ေသာ ဥပုသ္မွာ ၂-ရက္၊ ၃-ရက္ စသည္ျဖင့္ျဖစ္ေစ တေန႕တညဥ္႕လုံးျဖစ္ေစ ေန႕၀က္ညဥ့္၀က္ျဖစ္ေစ၊ တစ္ခဏမွ် (တရားနာခုိက္)ျဖစ္ေစ ေစာင့္ေကာင္းပါသည္။ တစ္သက္လံုး မေစာင့္ႏုိင္သျဖင့္ လ၊ ရက္၊ ခ်ိန္၊ ပိုင္းျခား၍လည္း ေစာင့္ေကာင္းပါသည္။


ဥပုသ္အမ်ဳိးမ်ဳိး။ ။

ဥပုသ္သည္ အခ်ဳပ္အားျဖင့္ အရိယ(ျမတ္ေသာ)ဥပုသ္ႏွင့္ ေဂါပါလ (ႏြားေက်ာင္းသာ)ဥပုသ္ ဟူ၍ ႏွစ္မ်ဳိးရွိသည္။ အရိယာဥပုသ္တြင္လည္း ျဗဟၼဥပုသ္၊ ဓမၼဥပုသ္ စသည္ျဖင့္ အမ်ဳိးမ်ဳိးရွိသည္။

ျဗဟၼဥပုသ္။ ။

ဘုရားရွင္သည္ ျဗဟၼ မည္ေတာ္မူ၏၊ ရွစ္ပါးသီလ ယူျပီးလွ်င္ ထုိျဗဟၼမည္ေသာ ဘုရားရွင္ကို အာရုံ ျပဳေနျခင္းကုိ ျဗဟၼဥပုသ္ ဟုေခၚဆုိသည္။ အလြတ္အာရုံ မျပဳတတ္လွ်င္ ဘုရားဂုဏ္ေတာ္ဖြင့္ကို ရြတ္ဖတ္ၾကည့္ရွဴ႕ေနရာ၏။

ဓမၼဥပုသ္။ ။

ဥပုသ္သီလကို ခံယူျပီးလွ်င္ တရားေတာ္၏ ဂုဏ္ေတာ္ တစ္ပါးပါးကို အာရုံ ျပဳ၍လည္ေကာင္း၊ တရားဂုဏ္ေတာ္အဖြင့္ကို ၾကည့္ရွဴ႕ ရြတ္ဖတ္၍လည္ေကာင္း ေနျခင္းကို ဓမၼဥပုသ္ ဟု ေခၚသည္။

သံဃာဥပုသ္။ ။

ဥပုသ္သီလကုိ ခံယူျပီးလွ်င္ သံဃာဂုဏ္ေတာ္ တစ္ပါးပါးကို အာရုံျပဳ၍လည္ေကာင္း၊ သံဃာဂုဏ္ေတာ္အဖြင့္ကုိ ၾကည့္၍ ရြတ္ဖတ္၍လည္ေကာင္း ေနျခင္းကို သံဃာဥပုသ္ ဟု ေခၚသည္။

သီလဥပုသ္။ ။

သီလယူျပီးလွ်င္ မိမိသီလ၏ မက်ဳိးမေပါက္ မေျပာက္မၾကားပံုကို အာရုံျပဳ၍ ၀မ္းေျမာက္စြာ ေနထုိင္ျခင္းကို သီလဥပုသ္ ဟု ေခၚသည္။

မက်ဴိး = ရွစ္ပါးေသာ သိကၡာပုဒ္တုိ႕တြင္ အစသိကၡာပုဒ္ေသာ လည္းေကာင္း အဆံုးသိကၡာပုဒ္ေသာ လည္ေကာင္း ပ်က္စီးလွ်င္ ဥပုသ္က်ဴိးသည္ မည္၏ ထုိသို႕မပ်က္စီးလွ်င္ ဥပုသ္ မက်ဳိးမပ်က္သည္ မည္၏။
( အဂၤ ါရွစ္ပါး၊ စြန္းအဖ်ားက၊ တစ္ပါးပါးက်ဳိး ဥပုသ္မ်ဳိး၊ အက်ဳိးအပ်က္ေခၚ။ )
မေပါက္ = အ၀တ္၌ အလယ္က ေပါက္သကဲ့သုိ႕ သိကၡာပုဒ္တုိ႕တြင္ အလယ္က တစ္ပါးပါးပ်က္လွ်င္ ေပါက္သည္ဟု ေခၚသည္ ထုိသို႕ မပ်က္လွ်င္ မေပါက္ မည္၏။
(အဂၤ ါ ရွစ္ပါး၊ အလယ္ၾကားက၊ တစ္ပါးပါးပ်က္ ဥပုသ္တြက္ ေပါက္၊ပ်က္ သည္ဟု ေခၚသည္။)
မေျပာက္ = ရွစ္ပါးေသာ သိကၡာပုဒ္တြင္ အလယ္၌ တစ္ပါးတည္းလည္းမက အစဥ္အတုိင္း တစ္ဆက္တည္းလဲ မဟုတ္ အဒိႏၷာဒါနႏွင့္ မုသာ၀ါဒေသာ္လည္ေကာင္း အျဗဟၼစရိယႏွင့္ သုရာေမရယ ေသာ္လည္းေကာင္း ဤသုိ႕ ေျပက္က်ား ေျပာက္က်ား ပ်က္သည္ကုိ ေျပာက္သည္ ဟု ေခၚသည္။

(အဂၤ ါရွစ္ပါး တစ္မ်ဳိးအားျဖင့္ က်ဳိးက်ား ျပဳိးေျပာက္သည္ကို ေျပာက္သည္ ဟု ေခၚသည္။)
မက်ား = ရွစ္ပါးေသာ သိကၡာပုဒ္တြင္ ပါဏာတိပါတႏွင့္ အဒိႏၷာဒါန ဆက္၍လည္းေကာင္း၊ အျဗဟၼစရိယႏွင့္ မုသာ၀ါဒ ဆက္၍လည္းေကာင္း ဤသုိ႕ ႏွစ္ပါးသံုးပါး ဆက္၍ပ်က္သည္ကုိ ႏြားေၾကာင္ႏြားက်ားကုဲ့သုိ႕ အက်ားထပ္ေသာ ဥပုသ္ ဟု ေခၚသည္။
(ႏြားေၾကာင္ ႏြားက်ား၊ ပံုအလားသို႕၊ ႏွစ္ပါးသံုးပါး အမ်ားဆက္လ်က္၊ တရားပ်က္ က်ား-ကြက္ သည္ဟု ေခၚသည္။)
ဤသုိ႕ေသာအားျဖင့္ မိမိဥပုသ္၏ မက်ဳိးမေပါက္ မေျပာက္မက်ား ပံုကို အာရုံုျပဳ၍ ၀မ္းေျမာက္၀မ္းသာ ျဖစ္ေနျခင္းကုိပင္ သီလဥပုသ္ ဟု ေခၚသည္။
မွတ္ခ်က္။ ။ ယခုကာလ သီလေဆာက္တည္တုန္းက တပါးစီခြဲ၍ ေဆာက္တည္ေသာေၾကာင့္ ရွစ္ပါးသီလတြင္ တစ္ပါးပါး ပ်က္ေသာလည္း က်န္သီလအတြက္ အက်ဳိးရွိေသး၏ တစ္ပါးပ်က္ရုံျဖင့္ အားလံုးပ်က္သြားသည္ဟု မမွတ္ႏွင့္။

နတ္ဥပုသ္။ ။

သီလယူျပီးလွ်င္ နတ္တုိ႕ကုိ ပမာတင္၍ မိမိသႏၱာန္၌ ရွိေသာ သဒၵါ သီလ စေသာ သူေတာင္ေကာင္းတရားမ်ားကို ေအာက္ေမ့ ဆင္ျခင္လ်က္ ၾကည္လင္ ၀မ္းေျမာက္ေနျခင္းကုိ နတ္ဥပုသ္ ဟု ေခၚသည္။
ဆင္ျခင္ပံဳ = နတ္ျပည္ ျဗဟၼာျပည္တုိ႕၌ရွိေသာ နတ္ျဗဟၼာတုိ႕သည္ လူ႕ျပည္တုန္းက သဒၵါ၊ သီလ၊ သုတ၊ စာဂ၊ ပညာ၊ ဟိရိၾသတၱပၸဟူေသာ သူေတာ္ေကာင္းတရားတုိ႕ႏွင့္ ျပည့္စံုၾကေသာေၾကာင့္ ဘ၀အသစ္ ကူးေသာအခါ နတ္ျပည္ ျဗဟၼာျပည္၌ ခ်မ္းသာစြာ ျဖစ္ၾကရသည္။ ထုိသူေတာ္ေကာင္း ဥစၥာမ်ားသည္ ငါ့မွာလည္းရွိ၏ ဗုဒၶျမတ္စြာ၏ တရားေတာ္ႏွင့္ညီစြာ မိဘ၊ ဆရာ တုိ႕၏ အဆံုးအမေၾကာင့္ ဤသုိ႕ သူေတာ္ေကာင္း ျဖစ္ရျခင္းသည္ ေနာင္ေရး ေနာင္တာ သံသရာအတြက္ စိတ္ခ်ဘြယ္ရာ လြန္စြာ လူျဖစ္က်ဳိးနပ္ပါေပစြ တကား ဟု ကုိယ့္ဂုဏ္ေတြကို အာရုံျပဳကာ ၀မ္းေျမာက္စြာ ဆင္ျခင္ရာ၏။ ဤ ျဗဟၼဥပုသ္ စသည္တုိ႕ကို ပုဗၺာရုံတုိက္အမ ၀ိႆာခါအား ျမတ္စြာဘုရားေဟာေတာ္မူသည္။ တိတိၳ တကၠဒြန္းတုိ႕ ေစာင့္ၾကေသာ နိဂ႑ဥပုသ္ တစ္မ်ဳိးလဲရွိေသးသည္ အမ်ားႏွင့္မဆုိင္၍ မတင္ျပေတာ့ပါ၊ ဗုဒၶဘာသာ၀င္တုိ႕ ေစာင့္အပ္ေသာဥပုသ္ကား အရိယဥပုသ္ ျဖစ္လွ်င္ျဖစ္ မျဖစ္လွ်င္ ေဂါပါလဥပုသ္သာ ျဖစ္စရာရွိသည္။
(တိကအဂုၤတိၳဳရ္)

ႏြားေက်ာင္းသား ဥပုသ္။ ။

ေဖာ္ျပပါကဲ့သုိ႕ က်နစြာမေစာင့္ႏဳိင္ပဲ ယေန႕မည္သည့္ေနရာ၌ ႏြားမ်ား ေရေသာက္ၾက၏ နက္ဖန္ မည္သည့္ေနရာ၌ ျမက္စား၍ မည္သည့္ေနရာ၌ ေရေသာက္လိမ့္မည္ ဟု ႏြားေက်ာင္းသား၏ ၾကံစည္ျခင္းကဲ့သုိ႕ ယေန႕ မည္သည့္ စားဖြယ္ကုိစား၍ နက္ဖန္ မည္သည့္စားဖြယ္ကို စားေသာက္မည္ဟု အစားအေသာက္ႏွင့္ ေလာကီေရးရာကုိသာ ၾကံစည္ေနသာ ဥပုသ္သည္ ေဂါပါလဥပုသ္(ႏြားေက်ာင္းသား ဥပုသ္) မည္သည္။ ဤႏြားေက်ာင္းသား ဥပုသ္ကုိ လံုးလံုးအက်ဳိးမရွိဟု မဆုိရေသာ္လည္း အက်ဳိးမမ်ားလွဟု ေဟာေတာ္မူသည္။ ထုိ႕ေၾကာင့္ ႏြားေက်ာင္းသားဥပုသ္ မျဖစ္ေစပဲ အရိယဥပုသ္မ်ဳိးျဖစ္ေအာင္ ၾကဳိးစားလ်က္ ေစာင့္သံုးမွသာ ေလာကအက်ဳိး သံသရာအက်ဳိး ႏွစ္ပါး တုိးဖြယ္ရွိသည္။ ယခုအခါ၌ကား ဥပုသ္ေစာင့္ရင္း စားၾကေသာက္ၾက ေပွ်ာ္ရႊင္ၾကသျဖင့္ စဥ္းစားတတ္သူတုိ႕မွာ စိတ္ပ်က္စရာ ေကာင္းလွသည့္ အျပင္ ဘာသာျခားတုိ႕ကမူ မ်ားစြာေသာ ျမန္မာတုိ႕ ဥပုသ္ေစာင့္ပုံကို ၾကည့္ကာ ဆင္ျခင္စဥ္းစားညဏ္မရွိေသာ လူမ်ဳိး ဟု အထင္ေသးၾကေပလိမ့္မည္ ထုိ႕ေၾကာင့္ အမ်ဳိးဘာသာ သာသနာ အဆင့္အတန္းျမင့္ဖုိ႕ အေရးကုိေတြးကာ စည္ကမ္းက်က် ဥပုသ္ေစာင့္ဖုိ႕ လုိအပ္ပါသည္။