ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္းနည္းတူ တိုင္းျပည္ႏွင့္ လူမ်ဳိးအတြက္ အသက္ကို စြန္႕လႊတ္စေတးသြားၾကသည့္ အာဇာနည္ပုဂၢိဳလ္ထူးမ်ားထဲတြင္ ဆရာေတာ္ အသွ်င္ ဦးဝိစာရ ကိုယ္ေတာ္လည္း ပါဝင္ေလသည္။ ဆရာေတာ္သည္ ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ စစ္ၾကိဳေခတ္ အမ်ဳိးသားလြတ္လပ္ေရးအတြက္ ၾကိဳးပမ္းခဲ့စဥ္က ကိုလိုနီနယ္ခ်ဲ႕တိုက္ပြဲတြင္ အဖိႏိွပ္အခ်ဳပ္ခ်ယ္ခံဘဝႏွင့္ ေထာင္အတြင္း ရက္ေပါင္း (၁၆၆) ရက္ အစာအငတ္ခံကာ ျပည္သူလူထုအား နယ္ခ်ဲ႕ ကြ်န္သေဘာက္ဘဝမွ လြတ္ေျမာက္ေရးအတြက္ အသက္အေသခံကာ တိုက္ပြဲဝင္သြားခဲ့သည္။
● ဆရာေတာ္ဦးဝိစာရ၏ ငယ္စဥ္ဘဝ
ေရွးျမန္မာဘုရင္ဧကရာဇ္မင္းတို႕ လက္ထက္အခါက ထီးေဆာင္း၊ နန္းရန္အျဖစ္ တည္ေထာင္ခဲ့ေသာ ဥေဇၥနီျပည္ ေနာင္အခါတြင္ သလႅာဝတီျပည္ကို အစြဲျပဳ၍ သလႅာဝတီမည္ေသာ ခ်င္းတြင္းျမစ္ကမ္းေျခတြင္ အစဥ္အဆက္ ျမိဳ႕စားရြာစားခန္႕၍ အုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့ေသာ၊ မံုရြာခရိုင္၊ ေခ်ာင္းဦးျမိဳ႕အပိုင္ (ယခင္ အျမင့္ျမိဳ႕အပိုင္) အျမင့္ ေတာင္ဘက္၊ အနိမ့္ကိုးရြာအပါအဝင္ျဖစ္ေသာ ကမ္းနိမ့္ရြာတြင္ ဥပကာဂုဏ္ႏွင့္ ကုံလံုျပည့္စံုေသာ ခမည္းေတာ္ ေက်ာင္းဒါယိကာၾကီး ဦးျပား၊ မယ္ေတာ္ ေက်ာင္းအမၾကီး ေဒၚဇလပ္တို႕မွ ျမန္မာသကၠရာဇ္ (၁၂၅၀) ျပည့္ႏွစ္၊ ေႏွာင္းတန္ခူးလျပည့္ေက်ာ္ (၁၀) ရက္ (ခရစ္ ၁၈၈၉ ခုႏွစ္ ဧျပီလ ၂၄ ရက္) ဗုဒၶဟူးေန႕တြင္ ဖြားျမင္ခဲ့သည္။
ဦးဝိစာရေလာင္းလ်ာမွာ ေမြးခ်င္းသံုးဦးအနက္ ဒုတိယေျမာက္သား ျဖစ္သည္။ ေမြးခ်င္းသံုးေယာက္မွာ
၁။ မဖြားသိုက္
၂။ ေမာင္လွေက်ာ္
၃။ ေမာင္သာပံု တို႕ျဖစ္သည္။
ဦးဝိစာရေလာင္းလ်ာ ေမာင္လွေက်ာ္အား ငယ္စဥ္က အင္းနားရြာ ဆရာေတာ္ အသွ်င္စႏၵီမာ ေက်ာင္းတြင္ ပညာသင္ရန္ အပ္ႏွံထားသည္။ (၁၂) ႏွစ္သားအရြယ္တြင္ ဗုဒၶဘာသာထံုးစံအတိုင္း ရွင္ျပဳ၍ သာမေဏဝတ္ခဲ့သည္။ ဘြဲ႕ေတာ္မွာ ဗုဒၶဟူးသားျဖစ္၍ သွ်င္ဝိစာရ ျဖစ္သည္။
ေမာင္လွေက်ာ္ေခၚ သွ်င္ဝိစာရသည္ ငယ္စဥ္ကပင္ အျခားကေလးမ်ားႏွင့္မတူ တစ္မူကြဲျပားသည္။ သူ႕တြင္ပါလာေသာ ဗီဇမွာ မဟုတ္မခံခ်င္စိတ္ရွိသည္။ မတရားမႈကို မႏွစ္သက္သည့္ ဗီဇပါလာသူေလးျဖစ္သည္။ သူ႕ထက္ငယ္သူ အားႏြဲ႕သူမ်ားကို ေထာက္ထားငဲ့ညွာ တတ္ေသာဗီဇ သူ႕တြင္ပါသည္။ ၾကီးႏိုင္ငယ္ညွဥ္းေသာ အျပဳအမူမ်ားကို သူအလြန္မုန္းတီးစက္ဆုပ္သည္။ သူ႕စိတ္တြင္ ဘာမဆို သူမ်ားထက္သာလိုေသာစိတ္အျမဲရွိသည္။ ဇြတ္ဇြဲၾကီး၍ ဇြတ္တရြတ္လဲႏိုင္လွသည္ဟု ဆိုၾကသည္။
သွ်င္ဦးဝိစာရမွာ လက္ေရးလက္သားလွသည္။ ဥာဏ္ေကာင္း၍ ပညာလိုလားသူလည္းျဖစ္သည္။ သြက္လက္ ခ်က္ခ်ာသည္။ လက္ေရးလက္သားေကာင္းသူမ်ားမွာ စိတ္ရွည္ရွည္ထားတတ္သူမ်ားျဖစ္တတ္ၾကသည္။ ယင္းအခ်က္မ်ား ေၾကာင့္ပင္ ဆရာေတာ္ဦးစႏၵီမာသည္ သွ်င္ဦးဝိစာရအား အခ်စ္ပိုခဲ့သည္။
သို႕ႏွင့္ သာမေဏအျဖစ္ (၄)ဝါအထိေနခဲ့ျပီးေနာက္ ရွင္လိင္ျပန္ကာ မိဘမ်ားႏွင့္ အတူေနထိုင္ခဲ့သည္။ ရွင္လူထြက္ျပီးေနာက္ ေမာင္လွေက်ာ္သည္ လူပ်ဳိေပါက္အရြယ္သို႕ ေရာက္လာသျဖင့္ ရပ္ရြာကိစၥရပ္မ်ားကို တတ္အားသေရြ႕ေဆာင္ရြက္ခ့ဲသည္။ သူသည္မည္သူ႕ကိုမဆို ကူညီရုိင္းပင္းတတ္သည္။ လုပ္အားေပးစရာရွိလွ်င္ စိတ္ေရာ ကိုယ္ပါ ကိုယ္ဖိရင္ဖိ လုပ္ကိုင္ေပးတတ္ေသာေၾကာင့္ လူခ်စ္လူခင္ ေပါမ်ားသည္။ အေပါင္းအသင္းက်ယ္ျပန္႕သည္။ လူသိမ်ားေသာေၾကာင့္ ထိုစဥ္က သူ႕ရပ္ရြာတြင္ ကာလသားေခါင္း (လူငယ္ေခါင္းေဆာင္)ျဖစ္လာခဲ့သည္။ ကာလသားေခါင္း ေမာင္လွေက်ာ္ဆိုလွ်င္ မသိရွားလွသည္။
ထို႕ေနာက္ အသက္(၁၈)ႏွစ္အရြယ္တြင္ မိဘမ်ားက ေမာင္လွေက်ာ္အား ကမ္းနိမ့္ရြာေျမာက္ဘက္ရွိ ေရႊေလရြာမွ ဦးေရႊေမွာ္၊ ေဒၚမယ္ေပါတို႕၏ သမီးမယ္ဥာဏ္ႏွင့္ ႏွစ္ဘက္ မိဘမ်ား၏ သေဘာတူညီခ်က္အရ လက္ထပ္ထိမ္းျမား ေပးခဲ့သည္။ မယ္ဥာဏ္ႏွင့္ သမီးတစ္ေယာက္ထြန္းကားခဲ့သည္။ အမည္မွာ မဖြားရန္ ျဖစ္သည္။
သို႕ေသာ္ သမီးမဖြားရန္ ဖြားျမင္ျပီေနာက္ (၃)လခန္႕အၾကာတြင္ ေယာကၡမတို႕၏ ႏိုင္ထက္စီးနင္း ႏွိမ့္ခ်ေျပာဆို ဆက္ဆံမႈကို မခံမရပ္ႏိုင္သျဖင့္ အိမ္ေထာင္ေရးပဋိပကၡျဖစ္ပြားရာ ဇနီးသည္ မမယ္ဥာဏ္အား တစ္သီးတစ္ျခား အိုးအိမ္ခြဲေနၾကရန္ ေခၚဆိုေသာ္လည္း ဇနီးသည္ သည္မိဘမ်ားႏွင့္မခြဲႏိုင္ဟု ျငင္းဆန္ေသာေၾကာင့္ ေယာကၡမအိမ္မွ ဆင္းခဲ့ေလသည္။ ရပ္ရြာလူၾကီး မိဘမ်ားက ျပန္လည္ ေစ့စပ္ျပန္ေျဖေပးေသာ္လည္း စိတ္ၾကီးသူပီပီလက္မခံ ျငင္းပယ္ခဲ့ေလသည္။ ပထမအိမ္ေထာင္ မမယ္ဥာဏ္ႏွင့္ ျပန္လည္ေပါင္းသင္းျခင္း လံုးဝမျပဳေသာ္လည္း ဇနီးႏွင့္ သမီးငယ္အား အေဝးမွ ေယာကၡမမ်ား မသိေအာင္ တိတ္တဆိတ္တတ္အားသမွ် ေထာက္ပံ့ကူညီခဲ့ေသးသည္ ဆို၏။
ထို႕ေနာက္ ေမာင္လွေက်ာ္သည္ ၎၏ဆႏၵအေလ်ာက္ တစ္ရြာတည္းေနသူ မေသးျမွင္ႏွင့္ ဒုတိယအၾကိမ္ အိမ္ေထာင္သစ္ထူ၍ ေပါင္းသင္းခဲ့ရာ ဒုတိယဇနီး မေသးျမွင္ႏွင့္ ဒုတိယသမီးမႏြယ္ကို ထပ္မံရရွိခဲ့ျပန္သည္။
● ရဟန္းဘဝသို႕ျပန္ဝင္
ကိုလွေက်ာ္သည္ အိမ္ေထာင္ႏွစ္ဆက္ျဖင့္ လူ႕ဇာတ္ခံုတြင္ေလာကဓံတရားအဖံုဖံုကို ေတြ႕ၾကံဳခဲ့ရသည္။ ေလာကုတၱရာအေျခခံ ရွိသူတစ္ေယာက္ျဖစ္၍ စိတ္သက္သာရာသက္သာေၾကာင္းအျဖစ္ျဖင့္ ဆားလင္းၾကီးျမိဳ႕ တင့္ေတာင္း ေတာရေက်ာင္းတြင္ (၃) လၾကာမွ် ေအးခ်မ္းစြာ အဓိ႒ာန္ဥပုသ္ရက္ရွည္ ေစာင့္ထိန္းေဆာက္တည္၍ ဘာဝနာပြားမ်ား အားထုတ္ေနစဥ္ ၾကီးစြာေသာ သတိသံေဝဂျဖစ္ကာ လူ႕ေလာက လူ႕ဘဝၾကီးကို ျငီးေငြ႕လ်က္ ရဟန္းေဘာင္သို႕ ဝင္လိုေသာ စိတ္ဆႏၵျပင္းျပင္းထန္ထန္ ျဖစ္ေပၚခဲ့ေလသည္။ သို႕ျဖင့္ မိဘႏွင့္ ဇနီးသည္အား ခြင့္ေတာင္းခံပန္ၾကားကာ အသက္ (၂၃) ႏွစ္အရြယ္တြင္ ရဟန္းေဘာင္သို႕ ဝင္ေရာက္ခဲ့သည္။ ကိုလွေက်ာ္၏ ဥပဇၥ်ယ္ ဆရာေတာ္မွာ ဘြဲ႕ေတာ္မွ သာမေဏဘဝကဘြဲ႕အတိုင္း ဦးဝိစာရပင္ ျဖစ္သည္။
ဦးဝိစာရသည္ ရဟန္းဘဝသို႕ ေရာက္ျပီး ေနာက္ မန္က်ည္းပုတ္ရြာ ဆရာေတာ္ ဦးရာဇိန္ထံတြင္ ေရွးဦးစြာ သဒၵါက်မ္း ကြ်တ္လြတ္ျပီးေျမာက္ေအာင္ သင္ယူခဲ့ေလသည္။ ထုိမွတဆင့္ ပ်ဥ္းမနားကံဦးတိုက္ဆရာေတာ္ ဦးကုသလႅ၏ ေျခေတာ္ရင္းတြင္ ပါဠိေတာ္၊ အ႒ကထာ၊ ဋီကာ စေသာ ပိဋကတ္က်မ္းဂန္တို႕ကို ကုန္စင္ေအာင္ သင္ယူေတာ္မူသည္။ ထို႕ေနာက္ ေခ်ာင္းဦးျမိဳ႕ ပထမေရြေတာင္ ဆရာေတာ္ ဘုရားထံ၌ ႏွစ္ဝါတိုင္တိုင္ ဝိနည္းသိကၡာေတာ္မ်ားကို ထူးထူးကဲကဲ ထပ္မံသင္အံလိုက္နာခဲ့ျပန္သည္။ ထို႕ေနာက္တြင္မွ မႏၱေလးျမိဳ႕ ေရႊရင္းေဆာင္တိုက္ ဆရာေတာ္ဘုရားထံေတာ္တြင္ လည္းေကာင္း၊ ပခုကၠဴျမိဳ႕ မဟာဝိသုတာရာမတိုက္ ဆရာေတာ္ဘုရားထံတြင္လည္းေကာင္း၊ ဆက္လက္၍ ေလာကုတၱရာစာေပမ်ားကို ေလ့လာလိုက္စားရင္း တစ္ဘက္မွ စာသင္သားသံဃာတို႕အား စာေပပိဋကတ္မ်ားကို ပို႕ခ်သင္ၾကားေပးခဲ့ေလသည္။
● အမ်ဳိးသားစိတ္ သေႏၶတည္
ယင္းသို႕ မႏၱေလးေရႊရင္ေဆာင္တိုက္တြင္ သီတင္းသံုးေနခိုက္ (၁၂၈၀) ျပည့္ႏွစ္တြင္ သာသနာ့ဆူးေျငာင့္ ခလုတ္ျဖစ္ေသာ အႏၱရာယ္မ်ားကို ကိုယ္ေတာ္တိုင္ ၾကံဳေတြ႕ရင္ဆိုင္ခဲ့ရသျဖင့္ ဦးဝိစာရ ကိုယ္ေတာ္အား အမ်ဳိးသား စိတ္ဓာတ္ရင့္သန္ပြားမ်ားေစေသာ အေရးအခင္းၾကီးတစ္ခု ေပၚေပါက္ခဲ့ေလသည္။
ႏွစ္စဥ္ႏွစ္တိုင္း သီတင္းကြ်တ္လဆန္း (၁၁)ရက္ေန႕မွ (၁၃)ရက္ေန႕တိုင္းက်င္းပျမဲျဖစ္ေသာ မႏၱေလးျမိဳ႕ အိမ္ေတာ္ရာ ဘုရားပြဲၾကီးသည္ ေလးျပင္ေလးရပ္မွ ရဟန္းရွင္လူ ျပည္သူပရိသတ္မ်ား အထူးစည္ကားေသာ ေရွးေဟာင္းတန္ခိုးၾကီးေစတီေတာ္တစ္ဆူျဖစ္သည္။ အိမ္ေတာ္ရာ ဘုရားပြဲေတာ္ရက္အတြင္း တစ္ညတြင္ အဂၤလိပ္မ်က္ႏွာျဖဴ မႏၱေလးရာဇဝတ္ဝန္မစၥတာစတီးဝပ္ဆိုသူသည္ေနာက္လိုက္ေနာက္ပါ ပုလိပ္မ်ားျခံရံလ်က္ ဘုရားရင္ျပင္ေပၚသို႕ ဖိနပ္ေျခနင္းမ်ားစီး၍ တက္ေရာက္ခဲ့ရာမွ လႈပ္ရွားဆူပြက္ကာ အေရးအခင္းျဖစ္ပြားခဲ့ရသည္။
ထိုအခ်ိန္မွစ၍ ဦးဝိစာရကိုယ္ေတာ္သည္ သာသနာေတာ္၏ အႏၱရာယ္အသြယ္သြယ္ကို ရွင္းလင္းသုတ္သင္ ႏိုင္ေရးအတြက္ အမ်ဳိးသားစိတ္ဓာတ္ျဖင့္ ႏိုင္ငံေရးကိစၥမ်ားတြင္ စိတ္ဝင္စားလာခဲ့ေလသည္။ ထို႕ေနာက္ ဦးဝိစာရသည္ ၁၈၂၈ ခုႏွစ္ေလာက္တြင္ ပခုကၠဴမွေန၍ သံဃသမဂၢသို႕ ဝင္ေရာက္ခဲ့သည္။ အဖြဲ႕သို႕ဝင္ေရာက္ျပီး မလႈိင္၊ ပန္းအိုင္နယ္တြင္ အစိုးရတို႕က အစိုးရတို႕က ေျမသမာဓိေၾကးအခြန္ေတာ္သစ္ကို မတရားသျဖင့္ စတင္စီးၾကပ္ ေကာက္ခံျခင္းျပဳလာသျဖင့္ အခြန္ေတာ္ေကာက္ခံမႈႏွင့္ ပတ္သက္ေသာ ႏိုင္ငံေရးတရားမ်ားကို ရဲရဲေတာက္ေဟာေျပာမႈေၾကာင့္ ရာဇသတ္ၾကီးပုဒ္မ ၁၂၄ (က)၊ ၁၀၈ အရ ဦးဝိစာရႏွင့္ ဦးပုညကိုယ္ေတာ္ႏွစ္ပါးအား ေထာင္ဒဏ္ (၆)လစီ အျပစ္ေပးခံရသည္။
(၁၂၈၅) ခုႏွစ္ဆန္းတြင္ ဦးဝိစာရသည္ ပခုကၠဴျမိဳ႕ထက္ ႏိုင္ငံေရးထိေရာက္စြာ လုပ္ကိုင္ႏိုင္မည့္ ရန္ကုန္ျမိဳ႕သို႕ ၾကြေရာက္ျပီး ၾကည့္ျမင္တိုင္ ဝဠဳဝန္တိုက္တြင္ သီတင္းသံုးေနထိုင္ေတာ္မူသည္။ ထိုေက်ာင္းတြင္ စာသင္သား တပည့္သံဃာတို႕အား စာေပပို႕ခ်ရင္း တစ္ဖက္မွ သံဃသာမဂၢီအဖြဲ႕ၾကီး၏ လုပ္ငန္းတာဝန္မ်ားကို ထက္သန္တက္ၾကြစြာ ပါဝင္ေဆာင္ရြက္ေနေတာ္မူသည္။ ထုိစဥ္ ဆရာေတာ္ ဦးဥတၱမကိုယ္ေတာ္ၾကီးသည္ ဦးဝိစာရ၏ သြက္လက္ခ်က္ခ်ာေသာ ဥပဓိရုပ္ကို လည္းေကာင္း၊ ထက္ျမက္ေသာ စိတ္ဓာတ္ကိုလည္းေကာင္း၊ ပရိသတ္ ဆြဲေဆာင္သိမ္းသြင္းႏိုင္ စြမ္းရည္ရွိသည့္အေဟာအေျပာကို ႏွစ္သက္ေတာ္မူသျဖင့္ နီးနီးကပ္ကပ္ ႏိုင္ငံေရးအသိပညာေပး၍ ေလ့က်င့္ ပ်ဳိးေထာင္ေပးရန္ အာသီသရွိေတာ္မူေလသည္။ သိုျဖင့္ ဦးဥတၱမကိုယ္ေတာ္ၾကီးသည္ ဦးဝိစာရကို ေခၚ၍ က်ဳိကၡမီ၊ ေရး၊ ျမိတ္၊ ထားဝယ္၊ တနသၤာရီနယ္တို႕ ဆား(ခ်က္)ခြန္မတရားစီးၾကပ္ ေကာက္ခံေနမႈအတြက္ ဝံသာႏုတရား လွည့္လည္ေဟာေျပာရန္ အတူတကြ ပထမဆံုးအၾကိမ္ ၾကြေရာက္ေတာ္မူေလသည္။ ထို႕ေနာက္ပိုင္းတြင္ကား ဦးဝိစာရအား လက္ရုံးသဖြယ္ အားထားေတာ္မူသည့္အေလ်ာက္ အတူတကြတြဲဖက္၍ ေဟာေျပာရန္ ေခၚေဆာင္ သြားေလ့ရွိသည္။
ထိုအခါက သံဃသာမဂၢီအဖြဲ႕ခ်ဳပ္ၾကီးမွ ႏိုင္ငံေရး ဓမၼကထိက ကိုယ္ေတာ္မ်ား တရားေဟာေျပာရတြင္ စနစ္တက်ျဖစ္ေစရန္ လမ္းညႊန္အျဖစ္ “ေလာကီနိဗၺာန္ သစၥာေလးပါးတရားေတာ္” ကိုေရးသား၍ ေဝငွခဲ့ၾကေလသည္။
ဦးဝိစာရသည္ သံဃအဖြဲ႕ခ်ဳပ္ၾကီး၏ လက္မွတ္ရ ဓမၼကထိကပုဂၢိဳလ္ေက်ာ္ အပါး (၂၀၀) တုိ႕အနက္ တစ္ပါးအပါအဝင္ျဖစ္သျဖင့္၊ ဝံသာႏုအစည္းအေဝးပြဲမ်ားတြင္လည္းေကာင္း၊ ႏိုင္ငံေရးတရားပြဲမ်ားတြင္လည္းေကာင္း၊ စိတ္ဓာတ္တက္ၾကြလာေအာင္ စိတ္ေရာကိုယ္ပါ မေၾကာက္မရြံ႕ ေဟာေျပာေလ့ရွိသည္။ ထို႕ေၾကာင့္လည္း တရားနာ ပရိသတ္မ်ားက ၾကိဳက္ႏွစ္သက္ၾကျခင္းျဖစ္ေလသည္။
ထို႕ေနာက္ ဦးဝိစာရသည္ ဆရာေတာ္ဦးဥတၱမ၏ ဆက္သြယ္မႈေၾကာင့္ (၁၂၈၆) ခု၊ (၁၉၂၂ ခုႏွစ္)တြင္ အိႏၵိယျပည္၊ ဗုဒၶဂါယာျမိဳ႕၌ က်င္းပမည့္ ျပည္လံုးကြ်တ္ကြန္ဂရက္အသင္းၾကီး၏ ညီလာခံကို တက္ေရာက္ရန္ ထြက္ခြာသြားခ့ဲသည္။ ထိုမွတဆင့္ ကာလကၠတားျမိဳ႕သို႕ ၾကြေရာက္သီတင္းသံုးေနထိုင္ျပီး ပါဠိ၊ သကၠဋ၊ ဟိႏၵီ၊ စာေပမ်ားကို ေလ့လာဆည္းပူးခဲ့သည္။ ႏိုင္ငံေရးဗဟုသုတမ်ားကိုလည္း ရွာမွီးေလ့လာခဲ့သည္။ ဤသို႕ျဖင့္ ႏွစ္ဝါတိုင္တိုင္ အိႏိၵယျပည္၌ သီတင္းသံုးေနထိုင္ခဲ့ျပီးေနာက္စစ္တေကာင္းမွတဆင့္ ရခိုင္ျပည္သို႕လွည့္လည္တရားေဟာေျပာ၍ ျမန္မာျပည္သို႕ ျပန္လည္ ၾကြေရာက္ခဲ့ေလသည္။
ဆရာေတာ္ဦးဝိစာရသည္ ျမန္မာျပည္သို႕ ျပန္ၾကြလာျပီး အနယ္နယ္အရပ္ရပ္သို႕ မနားမေန လွည့္လည္လ်က္ ဝံသာႏုတရားမ်ားကို မနားမေနေဟာေျပာခဲ့သည္။ သို႕ကလို အေရးပါေသာ ႏိုင္ငံေရးေခါင္းေဆာင္ ပုဂၢိဳလ္တစ္ဦး ျဖစ္လာေသာအခါ ဆရာေတာ္ဦးဝိစာရအား အဂၤလိပ္အစိုးရက ျမန္မာျပည္ႏိုင္ငံေရး(လူဆိုး) စာရင္းဝင္နံပါတ္ (၄၄) အျဖစ္ျဖင့္ မွတ္တမ္းတင္ထားျခင္းခံရသည္။
စံုေထာက္မွတ္တမ္းတြင္ ဦးဝိစာရ၏ ဥပဓိရုပ္ႏွင့္ ကိုယ္ေရးအခ်က္အလက္မ်ားကို ဤသို႕ မွတ္တမ္း တင္ထားသည္။ “မုံရြာ၊ ဦးဝိစာရ၊ အဖဦးျပား၊ အမိေဒၚဇလပ္၊ အရပ္ (၅)ေလ (၈)လက္မခန္႕ ျမင့္သည္။ နဖူးက်ယ္သည္။ မ်က္ခံုးသာမန္ျဖစ္သည္။ သို႕ေသာ္ မ်က္လံုးၾကည္လင္ေကာင္းမြနသည္။ ႏွာတံေပၚ၍ ပါးစပ္က်ယ္သည္။ သြားမ်ား ညီညာေသာ္လည္း ကြမ္းသားလြန္း၍ ညိဳညစ္ေနသည္။ လက္ေခ်ာင္းကေလးမ်ား ေသြးသြယ္သည္။ အသားညိဳ၍ မုတ္ဆိတ္ က်င္စြယ္မရွိ။ ကိုယ္တြင္ထင္ရွားေသာ အမွတ္အသားမွာ မတ္ေစ့ခန္႕အရြယ္ရွိ အမာရြတ္တစ္ခု လက္်ာလက္ေမာင္း တြင္ရွိသည္။ စကားေျပာလွ်င္ မ်က္ေမွာင္ကုတ္၍ က်ယ္က်ယ္ေျပာတတ္သည္။ အသံၾကည္လင္ စူးရွသည္။ ထိုမွ်မကေသး။ ဦးဝိစာရကိုယ္ေတာ္၏ (ေရွ႕၊ ေနာက္၊ ေဘး) အေနအထားအမ်ဳိးမ်ဳိးကိုလည္း ဓာတ္ပံုမ်ား ရုိက္ယူထားသည္။”
အသွ်င္ဦးဝိစာရသည္ တရားေဟာေျပာရာတြင္ ရဲရင့္ေျပာင္ေျမာက္သည္။ ပြင့္လင္းျပတ္သားသည္။ အသံၾသဇာႏွင့္လည္း ျပည့္စံုသည္။ တရားနာပရိသတ္၏ အာရုံကို သိမ္းၾကံဳဆြဲေဆာင္ႏိုင္သည္။ ထို႕ျပင္ ႏွစ္လိုၾကည္ညိဳဖြယ္ရာ ရဟန္းေတာ္တို႕၏ ဣေျႏၵိသိကၡာေတာ္ႏွင့္ ျပည့္စံုညီညြတ္၍ တည္ျငိမ္သိမ္ေမြ႕စြာ ေနထိုင္တတ္သျဖင့္ တကာ၊ တကာမမ်ား၏ ၾကည္ညိဳေလးစားျခင္းကို အထူးခံယူ ရရွိေလသည္။ ထို႕ေၾကာင့္ အသွ်င္ဦးဝိစာရကိုယ္ေတာ္အား ဝံသာႏုႏွစ္ပတ္လည္ အစည္းအေဝးမ်ားသို႕လည္းေကာင္း၊ ပရိယတၱိ စာျပန္ပြဲမ်ား သို႕လည္းေကာင္း၊ တရာေဟာေျပာရန္ ပင့္ဖိတ္သူေပါမ်ားလွေသာေၾကာင့္ တရားပြဲမ်ား တိုက္ဆိုင္ေနသျဖင့္ အသွ်င္ဦးဝိစာရ ၾကြေရာက္ႏိုင္မည့္ေနရက္မ်ားကို ေရွးဦးစြာ ၾကိဳတင္ေလွ်ာက္ထား ေတာင္းယူျပီးမွ ေန႕ရက္အစီအစဥ္မ်ား ျပဳလုပ္ၾကရေလသည္။
ဤသို႕ျဖင့္ အသွ်င္ဦးဝိစာရသည္ အနယ္နယ္အရပ္ရပ္သို႕ ဝါတြင္းသံုးလမွအပ မရပ္မနား ၾကြေရာက္၍ တရားေဟာေျပာရသည္။ တရားေဟာေျပာထြက္တိုင္း ပုလိပ္စံုေထာက္တို႕ကလည္း မ်က္ေျချပတ္ခံသည္မရွိ။ အျမဲတေစ ေနာက္မွ တေကာက္ေကာက္ လိုက္ၾကသည္။ ထို႕ေနာက္ (၁၂၈၈) ခု၊ သီတင္းကြ်တ္လျပည့္ေက်ာ္ (၁) ရက္၊ (၁၉၂၆) ခုႏွစ္၊ ေအာက္တိုဘာလ၊ (၂၂) ရက္ေန႕၌ လက္ပံတန္းျမိဳ႕နယ္၊ သာရေဝါ တိုက္နယ္ဓေနာ္ေညာင္းကုန္းရြာတြင္ တိုက္နယ္ခံ ဝံသာႏုအသင္းမ်ားအစည္းအေဝးက်င္းပရန္ေတာ္သလင္းလအတြင္းမွ စ၍ ဓမၼကထိက ဆရာေတာ္အသွ်င္ဦးဝိစာရအား ၾကိဳတင္ပင့္ဖိတ္ထားျပီးျဖစ္သည္။ ဤသို႕ စီစဥ္ျပီးခ်ိန္တြင္ သာယာဝတီ ဒိစၾကိတ္အေရးပိုင္က အိႏၵိယ ရာဇသတ္ ဥပေဒပုဒ္မ (၁၄၄)အရ သာယာဝတီ စီရင္စု နယ္ေျမအတြင္းတြင္ သီတင္းကြ်တ္လဆန္း (၁) ရက္ေန႕မွ အစျပဳ၍ တန္ေဆာင္မုန္းလကုန္အထိ “လူစုေဝးျခင္း၊ အစည္းအေဝးမ်ားက်င္းပျခင္း၊ လံုးဝမလုပ္ရ” ဟု အခ်ိန္ကာလ (၂)လ တိတိသတ္မွတ္၍ အမိန္႕ဆင့္ဆို တားျမစ္ခဲ့ေလသည္။
ဤသို႕ အေႏွာက္အယွက္ အဟန္႕အတားျပဳလာသည့္ကိစၥႏွင့္ ပတ္သက္၍ ၾကိဳတင္စီစဥ္ထားျပီးျဖစ္ေသာ အစည္းအေဝးကို ရက္ေရႊ႕ေရး မေရႊ႕ေရး ျပႆနာေပၚလာသျဖင့္ လက္ပံတန္းျမိဳ႕ဦးကြာပိႏၱဓိပတိ ေက်ာင္းတြင္ သီတင္းသံုးဝါဆိုေနေသာ အသွ်င္ဦးဝိစာရထံ လာေလွ်ာက္ထားသည့္အခါ အသွ်င္ဦးဝိစာရက “ကိုယ့္အလုပ္ ကိုယ္လုပ္ၾကတာ၊ ေခြးေဟာင္တိုင္း ထ,ၾကည့္ေနလို႕ျဖစ္ပါ့မလား” ဟု မိန္႕ၾကားလိုက္ေသာေၾကာင့္ အစည္အေဝးကို ရက္မေရႊ႕ဆိုင္းေတာ့ဘဲ စီစဥ္ထားသည့္အတိုင္းက်င္းပရန္ စီစဥ္လိုက္ၾကေတာ့သည္။ ထို႕ထက္တစ္ဆင့္တိုး၍ပင္ ဓေနာ္ေညာင္ကုန္း အစည္းအေဝး၌ အသွ်င္ဦးဝိစာရ ကိုယ္ေတာ္တိုင္ ၾကြေရာက္၍ ရဲရဲေတာက္ တရားေဟာမည့္အေၾကာင္း ဖိတ္စာမ်ား ထပ္မံရုိက္ႏွိပ္၍ အႏွံ႕အျပား ေဝငွလိုက္သည္။
သို႕ျဖင့္ သီတင္းကြ်တ္လျပည့္ေက်ာ္ (၁) ရက္ေန႕ အစည္းအေဝးစတင္ေတာ့မည့္ဆဲဆဲ ဆြမ္းစားခ်ိန္တြင္ ဓေနာ္ေညာင္ကုန္းရြာသို႕ ပုလိပ္အရာရွိတစ္စု ေရာက္ရွိလာျပီး အသွ်င္ဦးဝိစာရလက္သို႕ ေအာက္ပါအမိန္႕စာကို ေပးအပ္ေလသည္။
● ရာဇဝတ္က်င့္ထံုး ပုဒ္မ (၁၄၄) အရ အေဆာတလွ်င္အမိန္႕
လက္ပံတန္းျမိဳ႕၊ ဘုန္းၾကီး (မံုရြာ) ဦးဝိစာရသိေစရန္ ဆင့္ဆိုလိုက္သည္မွာ “ေမာင္မင္းႏွင့္တကြ” ဝံသာႏုအသင္းသူအသင္းသားမ်ားႏွင့္ သံဃသာမဂၢီဘုန္းၾကီးအခ်ဳိ႕သည္ လက္ပံတန္းျမိဳ႕နယ္၊ သာရေဝါတိုက္နယ္အပိုင္၊ ဓေနာ္ေညာင္ကုန္းရြာတြင္ ျဖစ္ေစ၊ အျခားေက်းရြာေဒသ၌ျဖစ္ေစ၊ အသင္းစည္းေဝး စုရုံးျခင္းျပဳျပီး အစိုးရမင္းတို႕အား အၾကည္ညိဳပ်က္ေအာင္ အမုန္းထား၍၎၊ တရားေဟာေျပာ လႈံ႕ေဆာ္ျခင္းျပဳလိမ့္မည္ဟု ကြ်ႏု္ပ္ယံုၾကည္သျဖင့္၊ တိုင္းျပည္ျမိဳ႕ရြာ ျငိမ္ဝပ္ပိျပားမႈကို ထိခိုက္ပ်က္စီးေစမည့္ အရပ္ရပ္အႏၱရာယ္တို႕မွ ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္ရန္အလို႕ငွာ ကြ်ႏု္ပ္၏တာဝန္ ဝတၱရားႏွင့္အညီ ရာဇဝတ္က်င့္ထံုး ပုဒ္မ (၁၄၄) အရ၊ ေမာင္မင္းႏွင့္တကြ ဝံသာႏုအသင္းသူ အသင္းသားမ်ားႏွင့္ သံဃသာမဂၢီဘုန္းၾကီးအားလံုး လူစုလူေဝးျပဳျခင္း၊ တရားေဟာျခင္း မျပဳလုပ္ရ။ ၎အျပင္ လက္ပံတန္းျမိဳ႕နယ္အတြင္း အစည္းအေဝးျပဳလုပ္ေသာအသင္း တစ္စံုတစ္ရာ၌ “ေမာင္မင္းပါဝင္” တက္ေရာက္ျခင္း မရွိေစရ။ ဤအမိန္႕သည္ ဆင့္ဆိုသည့္အတိုင္း ယေန႕မွ (၂)လ တည္ေစရမည့္အေၾကာင္း ကြ်ႏု္ပ္၏ ရုံးေတာ္တံဆိပ္ ခပ္ႏွိပ္ဆင့္ဆိုလိုက္သည္။အသွ်င္ဦးဝိစာရသည္ အဆိုပါပုဒ္မ (၁၄၄)အမိန္႕စာတြင္ သာသနာ့ဝန္ထမ္း ရဟန္းေတာ္တို႕အား သာမန္လူပုဂၢိဳလ္မ်ားက မသံုးစြဲထိုက္ေသာ “ေမာင္မင္းနာခံရမည္” ဟူေသာ အလြန္တရာ ရိုင္းစိုင္းေစာ္ကားရာေရာက္သည့္ အသံုးအႏႈန္း ေဝါဟာရမ်ဳိးကို မသံုးစြဲရန္ေရွးကပင္ သံဃသာမဂၢီအဖြဲ႕ဝင္မ်ားက အၾကိမ္ၾကိမ္စည္းေဝးဆံုးျဖတ္၍ ကန္႕ကြက္ခဲ့ဖူးေသာ္လည္း အစိုးရတို႕က လံုးဝဂရုမျပဳဘဲ ထပ္ခါထပ္ခါတိုး၍ပင္ ထိပါးေစာ္ကားေနျပန္သျဖင့္ ဓေနာ္ေညာင္ကုန္းတရားပြဲတြင္ အစိုးရတို႕ တားျမစ္ပိတ္ပင္မႈကို လံုးဝ အေလးမျပဳဘဲ ကိုယ္တိုင္မဆိုင္းမတြ ကန္႕ကြက္တိုက္ဖ်က္သည့္အေနျဖင့္ ထုတ္ျပန္ထားေသာပုဒ္မ (၁၄၄) အမိန္႕ကို ဖီဆန္ကာ စီစဥ္ထားသည့္အတိုင္း အစည္းအေဝးကို က်င္းပေစခဲ့သည္။ သို႕ျဖင့္အစည္းအေဝးကို ေန႕လည္ (၁)နာရီအခ်ိန္တြင္ ၾကြေရာက္လာေသာ အသင္းသူအသင္းသား (၈၀၀) ေက်ာ္ခန္႕တို႕သည္ ေရွးဦးစြာ ငါးပါးသီလ ခံယူၾကျပီးေနာက္ ထိုေန႕ညဦးပိုင္းတြင္ အသွ်င္ဦးဝိစာရ၏ တရားပြဲကို စည္စည္ကားကား က်င္းပၾကသည္။
နယ္ပိုင္ဝန္ေထာက္မင္း
ပထမတန္း ရာဇဝတ္တရားသူၾကီးမင္း
သာယာဝတီျမိဳ႕။
ရက္စြဲ။ ၂၁-၁၀-၂၆
အသွ်င္ဦးဝိစာရသည္ သာရေဝါတိုက္နယ္ဓေနာ္ေညာင္ကုန္းရြာ၌ ပုဒ္မ (၁၄၄) အရ တရားမေဟာေျပာရဟု တားျမစ္ထားသည့္အမိန္႕ကို ဤသို႕ ပထမအၾကိမ္ အာဏာဖီဆန္ ေဟာေျပာျပီးေနာက္ (၁၂၈၈)ခု၊ သီတင္းကြ်တ္လဆုတ္ (၇)ရက္ေန႕၊ (၂၈-၁၀-၂၆) ရက္ေန႕တြင္၊ ထေနာင္းကုန္းရြာ၌ လည္းေကာင္း၊ လဆုတ္ (၁၀)ရက္ေန႕၊ (၃၁-၁၀-၂၆) ရက္ေန႕တြင္ အင္းဝတိုက္နယ္၊ မက်ည္းကုန္းရြာမ်ား၌လည္းေကာင္း ထပ္မံေဟာေျပာျပန္သည္။ ထို႕ေနာက္ အုတ္ဖိုတရားပြဲသို႕ သြားေရာက္ေဟာေျပာရန္ ေမာ္ေတာ္ကားေစာင့္ေနစဥ္ လမ္းခရီးစပ္ၾကားမွ ေစာင့္၍ ပုလိပ္အရာရွိ တစ္စုက အသွ်င္ဦးဝိစာရအား ပုဒ္မ (၁၈၈) အရ အာဏာဖီဆန္မႈျဖင့္ ဖမ္းဆီးကာ သာယာဝတီအခ်ဳပ္ေထာင္သို႕ ေခၚေဆာင္သြားေလသည္။
သာယာဝတီအခ်ဳပ္ေထာင္တြင္ ဖမ္းဆီးခ်ဳပ္ေႏွာင္ျပီးေနာက္ သာယာဝတီဒိစၾကိတ္ တြဲဘက္အထူးအာဏာရ ရာဇဝတ္တရားသူၾကီးက စစ္ေဆး၍ အိႏၵိယရာဇသတ္ၾကီးပုဒ္မ (၁၈၈) အရ ျပစ္မႈက်ဴးလြန္ေၾကာင္း ထင္ရွားသည္ဆိုကာ (၁၂၈၈) ခု၊ တန္ေဆာင္မုန္းလဆုတ္ (၂)ရက္ေန႕၊ (၂၂၊ ၁၁၊ ၂၆) ေန႕တြင္ အလုပ္မဲ့ေထာင္ဒဏ္ႏွစ္လက်ခံေစဟု အမိန္႕ခ်မွတ္ျပီးေနာက္ သာယာဝတီေထာင္မွ ရန္ကုန္ဗဟိုေထာင္ၾကီးသို႕ ေျပာင္းေရႊ႕အက်ဥ္းခ်ထားလိုက္ေလသည္။
ဤသို႕ ရန္ကုန္ေထာင္ၾကီးအတြင္း အလုပ္မဲ့ေထာင္ဒဏ္ (၂)လ အက်ဥ္းခံေနရာမွ လြတ္မည့္တစ္ရက္အလို (၂၂၊ ၁၊ ၂၇) ေန႕တြင္ သာယာဝတီေထာင္သို႕ ပုလိပ္အေစာင့္အေရွာက္မ်ားျဖင့္ ျပန္ပို႕လိုက္ေလသည္။
ထို႕ေနာက္ သာယာဝတီေထာင္မွတစ္ဖန္ (၂၃၊ ၁၊ ၂၇) ရက္ေန႕ နံနက္ပိုင္တြင္ လြတ္ရက္ေစ့ျပီး လႊတ္ေပးျပီးေနာက္ ေထာင္ဗူးဝမွ အသင့္ေစာင့္ၾကိဳေနေသာ ပုလိပ္အရာရွိတစ္စုတို႕က သာယာဝတီအေရးပိုင္၏ ဝရမ္းစာကိုျပ၍ ရာဇသတ္ပုဒ္မ ၁၂၄ (က)အရ ဒုတိယအၾကိမ္ ထပ္မံဖမ္းဆီးကာ သာယာဝတီေထာင္သို႕ပင္ ျပန္လည္သြတ္သြင္းထားလိုက္ၾကေလသည္။
ဒုတိယအၾကိမ္ ဖမ္းဆီးခံရသည့္အမႈမွာလည္း ယခင္ ဓေနာ္ေညာင္ကုန္းအမႈျဖင့္ အဖမ္းအဆီးမခံရမီအခါက ထေနာင္းကုန္း (အင္းရြာ) တရားပြဲတြင္လည္းေကာင္း၊ မက်ည္းကုန္းရြာ (အင္းဝ) တရားပြဲ၌လည္းေကာင္း အသွ်င္ဦးဝိစာရ၏ ေဟာေျပာခ်က္မ်ားသည္ အစိုးရအား အၾကည္ညိဳပ်က္ေစသည္ဟူေသာ စြဲခ်က္မ်ားအရပင္ ျဖစ္ေလသည္။
သာယာဝတီေထာင္၌ အက်ဥ္းက်ေနစဥ္ အသွ်င္ဦးဝိစာရက (၁၂၈၈) ခု၊ ျပာသိုလဆုတ္ (၁၅) ရက္ (လကြယ္ေန႕) ဥပုသ္ေန႕ (၁၊ ၂၊ ၂၇)တြင္ ဗုဒၶဘာသာရဟန္းေတာ္တို႕၏ ဝိနည္းသိကၡာပုဒ္ႏွင့္အညီ သိမ္တစ္ခုခုသို႕ ၾကြေရာက္ဥပုသ္ျပဳႏိုင္ရန္ စီစဥ္ေပးေစလိုေၾကာင္းျဖင့္ အေရးပိုင္ထံသို႕ စာတစ္ေစာင္ေရးသား ေပးပို႕လိုက္ေလသည္။ သို႕ရာတြင္ အေရးပိုင္ထံမွ အက်ဥ္းေထာင္ဥပေဒအရ လည္းေကာင္း၊ အစဥ္အဆက္ ထံုးစံအရလည္းေကာင္း မည္သည့္တရားခံ တစ္ဦးတစ္ေယာက္ကိုမွ် ယင္းသို႕ ဥပုသ္ျပဳခြင့္ မေပးႏိုင္ေၾကာင္း ျငင္းဆိုလိုက္သည္။ ထိုအခ်ိန္မွစ၍ အသွ်င္ဦးဝိစာရသည္ ဆြမ္းဘုန္းေပးျခင္းမျပဳဘဲ အစာငတ္ခံဆႏၵျပ အေရးဆိုေတာ့သည္။
ဤသို႕ အစာငတ္ခံ ဆႏၵျပေနမႈေၾကာင့္ (၄၊၂၊ ၂၇) ေန႔တြင္ သာယာဝတီ အထူးရာဇဝတ္ တရားသူၾကီးရုံးတြင္ အမႈရက္ခ်ိန္းရွိေသာ္လည္း ရုံးသို႕ထုတ္ျခင္းမျပဳၾကေတာ့ေပ။
သို႕ကလို အစာငတ္ခံ ဆႏၵျပေနသည့္ (၄)ရက္ေျမာက္ေန႕တြင္ မ်က္ႏွာျဖဴ အေရးပိုင္ကိုယ္တိုင္ ေထာင္တြင္းသို႕ေရာက္လာျပီး “ဘုန္းၾကီး…… ခင္ဗ်ား ဘာျဖစ္လို႕ ထမင္းမစားတာလဲ၊ ခင္ဗ်ား ပါးစပ္နဲ႕ထမင္း ေေကာင္းေကာင္း မစားခ်င္ဘူးလား၊ ႏွာေခါင္းနဲ႕ စားခ်င္တာလား၊ ဖင္(စအို)နဲ႕ စားခ်င္တာလား၊ အခု ဗိုက္ထဲကို ႏြားႏို႕သြင္းေပးရမယ္၊ ဘုန္းၾကီးအမ်ားၾကီးဒုကၡေရာက္သြားမယ္” ဟုျခိမ္းေျခာက္ေျပာဆိုခ့ဲရာ အသွ်င္ဦးဝိစာရက အေရးပိုင္အား “မင္းတို႕လက္ထဲမွာ မင္းတို႕ၾကိဳက္သလို လုပ္ႏိုင္တယ္၊ ခုခ်က္ခ်င္း ေသနတ္နဲ႕ပစ္သတ္ခ်င္ သတ္လိုက္ၾကေပါ့” တုန္႕ျပန္လိုက္သည္။ ထိုအခါ အေရးပိုင္လည္း မ်က္ေစ့မ်က္ႏွာပ်က္ကာ အခန္းတြင္မွ ခ်က္ခ်င္းထြက္သြားေလသည္။ သို႕ေသာ္ ထုိေန႕ထိုည (၆)နာရီခန္႕တြင္ အသွ်င္ဦးဝိစာရအား လက္နက္ကို္င္ပုလိပ္တို႕က ဘတ္စ္ကား တစ္စင္းျဖင့္ ရန္ကုန္ေထာင္ၾကီးသို႕ ညတြင္းခ်င္းေခၚယူ ေရႊ႕ေျပာင္းလိုက္ၾကေတာ့သည္။
ရန္ကုန္ေထာင္ၾကီးသို႕ ေရာက္ရွိသည့္အခါတြင္လည္း အသွ်င္ဦးဝိစာရသည္ တစ္ဆက္တည္း ဆြမ္းဘုန္းေပးျခင္း မျပဳဘဲ၊ ဥပုသ္ျပဳခြင့္မရမခ်င္း အစာငတ္ခံေနခဲ့ရာ ရက္ေပါင္း (၄၀) ေျမာက္သည့္ေန႕တြင္မွ ေထာင္အာဏာပိုင္တို႕က ဥပုသ္ျပဳခြင့္ကို အေလ်ာ့ေပးလိုက္သျဖင့္ ဆြမ္းျပန္စားခဲ့သည္။ အသွ်င္ဦးဝိစာရအား ပုဒ္မ ၁၂၄ (က) အရ စြဲဆိုထားသည့္ အမႈမ်ားမွာလည္း သာယာဝတီစီရင္စုအတြင္း ေဟာေျပာခဲ့ျခင္းေၾကာင့္ျဖစ္ရာ ထံုးစံအရ သာယာဝတီရုံး၌သာ စစ္ေဆးၾကရမည့္အစား၊ ဟိုက္ကုတ္ တရားလႊတ္ေတာ္မွ အင္းစိန္စီရင္စု တြဲဘက္ရာဇဝတ္တရားသူၾကီးရုံးသို႕ လႊဲေျပာင္းစစ္မည္ဟု အမိန္႕စာ ေထာင္တြင္းသို႕ လာေရာက္ဖတ္ျပသည္။
သို႕ေသာ္ အသွ်င္ဦးဝိစာရသည္ (၁၈၊ ၄၊ ၂၇) ၇က္ေန႕တြင္ ရုံးေျပာင္းစစ္ေဆးေစျခင္းကို သေဘာမတူေၾကာင္း၊ အင္းစိန္ရုံးတြင္ အစစ္ခံမည္မဟုတ္ေၾကာင္းတရားသျဖင့္ သာယာဝတီ၌သာ စစ္ေဆးသင့္ေၾကာင္း စသည္ျဖင့္ ဟိုက္ကုတ္သို႕ စာတင္ခဲ့ေသာ္လည္း လက္ခံျခင္း မျပဳခဲ့ၾကေပ။
ထိုအခ်ိန္ အသွ်င္ဦးဝိစာရအေပၚ စီရင္ခ်က္ကား မခ်ရေသးေပ။ (၁၂၈၉) ခု၊ ကဆုန္လဆန္း (၇)ရက္ေန႕ (၇၊ ၅၊ ၂၇)တြင္ ရာဇဝတ္ဝန္ေထာက္ တစ္ေယာက္၏ အတင္းအဓမၼ ဆြဲငင္ေခၚေဆာင္မႈေၾကာင့္ အင္းစိန္ရုံးသို႕ ေရာက္လာရေလသည္။ ဦးဝိစာရကမူ တစံုတရာ ထုေခ်ျခင္းမျပဳဘဲ ဆိတ္ဆိတ္သာေနခဲ့သည္။ အင္းစိန္ရုံးက အလုပ္ၾကမ္းႏွင့္ ေထာင္ဒဏ္တစ္ႏွစ္ႏွင့္ ကိုးလ အျပစ္ေပးကာရန္ ကုန္ေထာင္ၾကီးသို႕ ပို႕လိုက္သည္။
အက်ဥ္းသားျဖစ္သည္ႏွင့္ တစ္ျပိဳင္နက္သကၤန္မ်ားခြ်တ္၍၊ ေထာင္ဝတ္လဲရမည္ဟု ေထာင္အာဏာပိုင္မ်ားက ဆိုလာၾကသည္။ ဦးဝိစာရကမူ အာဏာဖီဆန္ကာ သကၤန္မခြ်တ္ဘဲေနသည္။ ေနာက္ဆံုး အဂၤလိပ္လူမ်ဳိး ေထာင္အရာရွိေလးေယာက္က အတင္းဆြဲခြ်တ္ေသာအခါက်မွပင္ ဦးဝိစာရမွာ သကၤန္ခြ်တ္ခံလိုက္ရေတာ့သည္။ သို႕ေသာ္ ေထာင္အဝတ္ကိုကား မဝတ္ေပ။ အဝတ္မပါ ဗလာကိုယ္တံုးလံုးၾကီးသာ သီတင္းသံုးေနေပသည္။
ဤကဲ့သို႕ သကၤန္းခြ်တ္ခံလိုက္ရေသာအခါ၌ ဦးဝိစာရသည္ မိစာၦလူမ်ဳိးနယ္ခ်ဲ႕ အစိုးရတို႕ကား ျမန္မာျပည္ႏွင့္ ျမန္မာလူမ်ဳိးတို႕ကို ၎တို႕၏ေျခေထာက္ ေအာက္နင္းလ်က္ ကြ်န္ျပဳထားရရုံႏွင့္အားမရေသးဘဲ ဗုဒၶဘုရားရွင္တို႕၏ သာသနာေတာ္ၾကီးကိုပါ လက္ေတြ႕ဖ်က္ဆီးၾကေလျပီတကား ဟုဆိုကာ မ်က္ရည္မဆည္ႏိုင္ေအာင္ ခ်ဳံးပြဲခ် ငိုေၾကြေတာ္မူခဲ့ေလသည္။ သို႕ရာတြင္ ရုတ္တရက္ခ်က္ခ်င္းပင္ တိုင္းတစ္ပါးသား မိစာၦအစိုးရတို႕သည္ ေထာင္အပ၌ အမ်ဳိးမ်ဳိးေသာ ဖိႏွိပ္ခ်ဳပ္ခ်ယ္ေရး ဥပေဒပုဒ္မမ်ားျဖင့္ ရဟန္းေတာ္မ်ားအား တရားမဲ့ဖမ္းဆီးအျပစ္ ေပးေနရုံမက ေထာင္အတြင္း၌လည္း ေထာင္စည္းကမ္းက်င့္ဝတ္ဟုဆိုကာ ျမတ္စြာဘုရား ခြင့္ျပဳသတ္မွတ္ ေပးအပ္ေတာ္မူသည့္ဝတ္ရုံ သကၤန္းကို အတင္းဓမၼခြ်တ္၍ ထိပါးေစာ္ကားခံေနရျခင္းေၾကာင့္ သာသနာေတာ္ၾကီးသည္ မၾကာခင္ ပ်က္စီးရေတာ့မည္။ ငါတို႕သည္ ဤသို႕ငိုေၾကြေနရုံျဖင့္ သာသနာ့ဆူးရန္မ်ားသည္ သူ႕အလိုေလွ်ာက္ ကင္းစင္ကြယ္ေပ်ာက္ သြားလိမ့္မည္မဟုတ္ေပ။ ေရွးသေရာ အခါက ပါဋလိပုတ္ျပည္သားရဟန္းသူျမတ္မ်ားသည္ သာသနာေဘးရန္ အႏၱရာယ္ၾကီးဆိုက္ေရာက္လာသည့္အခါ အသက္အေသခံကာ သာသနာေတာ္အတြက္ အသက္ေပးလွဴေတာ္မူခဲ့ၾကသည့္ ထံုးေဟာင္း သာဓကမ်ားစြာကို သတိရဆင္ျခင္မိသျဖင့္ ငါသည္လည္း ထိုနည္းတူစြာ အမ်ဳိး၊ ဘာသာ၊ သာသနာ ေတာ္ၾကီးအတြက္ အသက္စြန္႕လႊတ္ေတာ့အံ့။ ရန္သူအလိုက်လူဖ်င္းလူညံ့တုိ႕၏ ဓေလ့စရုိက္ကဲ့သို႕ ဝန္ခ်ေတာင္းပန္ျခင္း၊ ဝန္ခံခ်ဳပ္ လက္မွတ္ေရးထိုး၍ အက်ဥ္းမွလြတ္ေျမာက္ျခင္း၊ သကၤန္းခြ်တ္၍ ေထာင္အဝတ္လဲလွယ္ျခင္းကို ငါ့တစ္ကိုယ္တည္းအတြက္ လံုးဝမရွာၾကံလို။ မည္သို႕ပင္ ညွဥ္းပန္းႏွိပ္စက္ၾက၍ ကာယဒုကၡေဝဒနာကို ခံစားရပါေစ။ ခႏၱီပါရမီကို ေဆာက္တည္၍ ဆြမ္းဘုန္းမေပးဘဲ အသက္ဇီဝိန္ခ်ဳပ္သည္ အထိအားလံုးေသာ ေထာင္တြင္းေရာက္ သံဃာေတာ္မ်ားႏွင့္ သာသနာေတာ္ၾကီး၏ အက်ဳိးစီးပြားကို ေရွးရႈ၍ အစာငတ္ခံရန္ အဓိ႒ာန္ျပဳအံ့ ဟု စိတ္ပိုင္းျဖတ္ကာ ဆြမ္းမစားေတာ့ေပ။
ရက္အတန္ၾကာသည့္အခါ ဆရာေတာ္ဦးဝိစာရအား သကၤန္းျပန္မဝတ္ေစေသးဘဲ ေထာင္အရာရွိမ်ားက အတင္းအဓမၼ ဝိုင္းဝန္းခ်ဳပ္ေႏွာင္လ်က္ ႏြားႏို႕မ်ားကို ႏွာေခါင္းေပါက္မွ ျပြန္တံျဖင့္ အတင္းသြင္းၾကေလသည္။ မေသတေသျဖစ္ေအာင္ တစ္ေန႕ႏွစ္ၾကိမ္က်သြင္းေလသည္။ ႏွာေခါင္းမွ ဤသို႕ ႏို႕မ်ားသြင္းျပီး စအိုေပါက္မွ ပိုက္သြင္းကာ ဝမ္းခ်ေပၾကျပန္သည္။ ဆရာေတာ္မွာ သူတို႕ျပဳသမွ်ခံေတာ္မူရရွာသည္။
ဤသို႕ အဝတ္မပါ ဗလာတည္း အစာမစားဘဲေနခဲ့ေသာ ရက္ေပါင္းမွာ (၄၀) ေက်ာ္မွ် ေရာက္ရွိလာခဲ့သည္။ အစာမစားဘဲရက္ေပါင္းမ်ားစြာၾကာခဲ့သည့္အတြက္ ဦးဝိစာရခမ်ာ ဂုန္နီခင္းအိပ္ရာေပၚတြင္ ဗုန္းဗုန္းလဲလ်က္ မွိန္းစက္ေနေတာ္မူရရွာသည္။ စကားလည္းမေျပာႏုိင္၊ သတိမွာလည္း ေမ့တစ္ခ်က္ မေမ့တစ္ခ်က္ျဖစ္ေနသည္။ မ်က္ေစ့အလင္းေရာင္ကို ၾကည့္မရေအာင္ ျပင္းထန္လွေသာ ဒုကၡေဝဒနာမ်ားကို ခံစားေနရရွာေလသည္။
ထို႕ေနာက္ ဦးဝိစာရကို တံတားကေလးအရူးေထာင္ (ယခု စိတ္ေရာဂါအထူးကုေဆးရုံ)သို႕ ပို႕လိုက္ၾကျပန္သည္။ အရူးေထာင္သို႕ ေရာက္ေသာရက္မွာ (၁၂၈၉) ခု၊ နတ္ေတာ္လဆန္း (၇) ရက္ေန႕ျဖစ္သည္။ အရူးေထာင္သို႕ ေရာက္ေသာအခါ အရူးေထာင္အရာရွိမ်ားက “ေခြးမသားထမင္းစားပါလား” အစရွိသည့္ ဆဲဆိုၾကရုံမွ်မက ကုတင္ေပၚတြင္ ပက္လက္လွန္လ်က္ (၇) ရက္လံုးလံုးေျခႏွင့္လက္ေလးဘက္စလံုးကို တုတ္ေႏွာင္ထားျပီးလွ်င္ ရင္ဘတ္ကို ဖေနာင့္ႏွင့္ ေပါက္ျခင္း၊ မ်က္ေစ့ နားထင္တို႕ကို လက္သီးျဖင့္ ထိုးႏွက္ျခင္းတုိ႕ျဖင့္ ညွဥ္းဆဲၾကသည္။ ဤကဲ့သို႕ ရုိက္ႏွက္ရုံမက
