ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္းနည္းတူ တိုင္းျပည္ႏွင့္ လူမ်ဳိးအတြက္ အသက္ကို စြန္႕လႊတ္စေတးသြားၾကသည့္ အာဇာနည္ပုဂၢိဳလ္ထူးမ်ားထဲတြင္ ဆရာေတာ္ အသွ်င္ ဦးဝိစာရ ကိုယ္ေတာ္လည္း ပါဝင္ေလသည္။ ဆရာေတာ္သည္ ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ စစ္ၾကိဳေခတ္ အမ်ဳိးသားလြတ္လပ္ေရးအတြက္ ၾကိဳးပမ္းခဲ့စဥ္က ကိုလိုနီနယ္ခ်ဲ႕တိုက္ပြဲတြင္ အဖိႏိွပ္အခ်ဳပ္ခ်ယ္ခံဘဝႏွင့္ ေထာင္အတြင္း ရက္ေပါင္း (၁၆၆) ရက္ အစာအငတ္ခံကာ ျပည္သူလူထုအား နယ္ခ်ဲ႕ ကြ်န္သေဘာက္ဘဝမွ လြတ္ေျမာက္ေရးအတြက္ အသက္အေသခံကာ တိုက္ပြဲဝင္သြားခဲ့သည္။

● ဆရာေတာ္ဦးဝိစာရ၏ ငယ္စဥ္ဘဝ

ေရွးျမန္မာဘုရင္ဧကရာဇ္မင္းတို႕ လက္ထက္အခါက ထီးေဆာင္း၊ နန္းရန္အျဖစ္ တည္ေထာင္ခဲ့ေသာ ဥေဇၥနီျပည္ ေနာင္အခါတြင္ သလႅာဝတီျပည္ကို အစြဲျပဳ၍ သလႅာဝတီမည္ေသာ ခ်င္းတြင္းျမစ္ကမ္းေျခတြင္ အစဥ္အဆက္ ျမိဳ႕စားရြာစားခန္႕၍ အုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့ေသာ၊ မံုရြာခရိုင္၊ ေခ်ာင္းဦးျမိဳ႕အပိုင္ (ယခင္ အျမင့္ျမိဳ႕အပိုင္) အျမင့္ ေတာင္ဘက္၊ အနိမ့္ကိုးရြာအပါအဝင္ျဖစ္ေသာ ကမ္းနိမ့္ရြာတြင္ ဥပကာဂုဏ္ႏွင့္ ကုံလံုျပည့္စံုေသာ ခမည္းေတာ္ ေက်ာင္းဒါယိကာၾကီး ဦးျပား၊ မယ္ေတာ္ ေက်ာင္းအမၾကီး ေဒၚဇလပ္တို႕မွ ျမန္မာသကၠရာဇ္ (၁၂၅၀) ျပည့္ႏွစ္၊ ေႏွာင္းတန္ခူးလျပည့္ေက်ာ္ (၁၀) ရက္ (ခရစ္ ၁၈၈၉ ခုႏွစ္ ဧျပီလ ၂၄ ရက္) ဗုဒၶဟူးေန႕တြင္ ဖြားျမင္ခဲ့သည္။
ဦးဝိစာရေလာင္းလ်ာမွာ ေမြးခ်င္းသံုးဦးအနက္ ဒုတိယေျမာက္သား ျဖစ္သည္။ ေမြးခ်င္းသံုးေယာက္မွာ
၁။ မဖြားသိုက္
၂။ ေမာင္လွေက်ာ္
၃။ ေမာင္သာပံု တို႕ျဖစ္သည္။
ဦးဝိစာရေလာင္းလ်ာ ေမာင္လွေက်ာ္အား ငယ္စဥ္က အင္းနားရြာ ဆရာေတာ္ အသွ်င္စႏၵီမာ ေက်ာင္းတြင္ ပညာသင္ရန္ အပ္ႏွံထားသည္။ (၁၂) ႏွစ္သားအရြယ္တြင္ ဗုဒၶဘာသာထံုးစံအတိုင္း ရွင္ျပဳ၍ သာမေဏဝတ္ခဲ့သည္။ ဘြဲ႕ေတာ္မွာ ဗုဒၶဟူးသားျဖစ္၍ သွ်င္ဝိစာရ ျဖစ္သည္။
ေမာင္လွေက်ာ္ေခၚ သွ်င္ဝိစာရသည္ ငယ္စဥ္ကပင္ အျခားကေလးမ်ားႏွင့္မတူ တစ္မူကြဲျပားသည္။ သူ႕တြင္ပါလာေသာ ဗီဇမွာ မဟုတ္မခံခ်င္စိတ္ရွိသည္။ မတရားမႈကို မႏွစ္သက္သည့္ ဗီဇပါလာသူေလးျဖစ္သည္။ သူ႕ထက္ငယ္သူ အားႏြဲ႕သူမ်ားကို ေထာက္ထားငဲ့ညွာ တတ္ေသာဗီဇ သူ႕တြင္ပါသည္။ ၾကီးႏိုင္ငယ္ညွဥ္းေသာ အျပဳအမူမ်ားကို သူအလြန္မုန္းတီးစက္ဆုပ္သည္။ သူ႕စိတ္တြင္ ဘာမဆို သူမ်ားထက္သာလိုေသာစိတ္အျမဲရွိသည္။ ဇြတ္ဇြဲၾကီး၍ ဇြတ္တရြတ္လဲႏိုင္လွသည္ဟု ဆိုၾကသည္။
သွ်င္ဦးဝိစာရမွာ လက္ေရးလက္သားလွသည္။ ဥာဏ္ေကာင္း၍ ပညာလိုလားသူလည္းျဖစ္သည္။ သြက္လက္ ခ်က္ခ်ာသည္။ လက္ေရးလက္သားေကာင္းသူမ်ားမွာ စိတ္ရွည္ရွည္ထားတတ္သူမ်ားျဖစ္တတ္ၾကသည္။ ယင္းအခ်က္မ်ား ေၾကာင့္ပင္ ဆရာေတာ္ဦးစႏၵီမာသည္ သွ်င္ဦးဝိစာရအား အခ်စ္ပိုခဲ့သည္။
သို႕ႏွင့္ သာမေဏအျဖစ္ (၄)ဝါအထိေနခဲ့ျပီးေနာက္ ရွင္လိင္ျပန္ကာ မိဘမ်ားႏွင့္ အတူေနထိုင္ခဲ့သည္။ ရွင္လူထြက္ျပီးေနာက္ ေမာင္လွေက်ာ္သည္ လူပ်ဳိေပါက္အရြယ္သို႕ ေရာက္လာသျဖင့္ ရပ္ရြာကိစၥရပ္မ်ားကို တတ္အားသေရြ႕ေဆာင္ရြက္ခ့ဲသည္။ သူသည္မည္သူ႕ကိုမဆို ကူညီရုိင္းပင္းတတ္သည္။ လုပ္အားေပးစရာရွိလွ်င္ စိတ္ေရာ ကိုယ္ပါ ကိုယ္ဖိရင္ဖိ လုပ္ကိုင္ေပးတတ္ေသာေၾကာင့္ လူခ်စ္လူခင္ ေပါမ်ားသည္။ အေပါင္းအသင္းက်ယ္ျပန္႕သည္။ လူသိမ်ားေသာေၾကာင့္ ထိုစဥ္က သူ႕ရပ္ရြာတြင္ ကာလသားေခါင္း (လူငယ္ေခါင္းေဆာင္)ျဖစ္လာခဲ့သည္။ ကာလသားေခါင္း ေမာင္လွေက်ာ္ဆိုလွ်င္ မသိရွားလွသည္။
ထို႕ေနာက္ အသက္(၁၈)ႏွစ္အရြယ္တြင္ မိဘမ်ားက ေမာင္လွေက်ာ္အား ကမ္းနိမ့္ရြာေျမာက္ဘက္ရွိ ေရႊေလရြာမွ ဦးေရႊေမွာ္၊ ေဒၚမယ္ေပါတို႕၏ သမီးမယ္ဥာဏ္ႏွင့္ ႏွစ္ဘက္ မိဘမ်ား၏ သေဘာတူညီခ်က္အရ လက္ထပ္ထိမ္းျမား ေပးခဲ့သည္။ မယ္ဥာဏ္ႏွင့္ သမီးတစ္ေယာက္ထြန္းကားခဲ့သည္။ အမည္မွာ မဖြားရန္ ျဖစ္သည္။
သို႕ေသာ္ သမီးမဖြားရန္ ဖြားျမင္ျပီေနာက္ (၃)လခန္႕အၾကာတြင္ ေယာကၡမတို႕၏ ႏိုင္ထက္စီးနင္း ႏွိမ့္ခ်ေျပာဆို ဆက္ဆံမႈကို မခံမရပ္ႏိုင္သျဖင့္ အိမ္ေထာင္ေရးပဋိပကၡျဖစ္ပြားရာ ဇနီးသည္ မမယ္ဥာဏ္အား တစ္သီးတစ္ျခား အိုးအိမ္ခြဲေနၾကရန္ ေခၚဆိုေသာ္လည္း ဇနီးသည္ သည္မိဘမ်ားႏွင့္မခြဲႏိုင္ဟု ျငင္းဆန္ေသာေၾကာင့္ ေယာကၡမအိမ္မွ ဆင္းခဲ့ေလသည္။ ရပ္ရြာလူၾကီး မိဘမ်ားက ျပန္လည္ ေစ့စပ္ျပန္ေျဖေပးေသာ္လည္း စိတ္ၾကီးသူပီပီလက္မခံ ျငင္းပယ္ခဲ့ေလသည္။ ပထမအိမ္ေထာင္ မမယ္ဥာဏ္ႏွင့္ ျပန္လည္ေပါင္းသင္းျခင္း လံုးဝမျပဳေသာ္လည္း ဇနီးႏွင့္ သမီးငယ္အား အေဝးမွ ေယာကၡမမ်ား မသိေအာင္ တိတ္တဆိတ္တတ္အားသမွ် ေထာက္ပံ့ကူညီခဲ့ေသးသည္ ဆို၏။
ထို႕ေနာက္ ေမာင္လွေက်ာ္သည္ ၎၏ဆႏၵအေလ်ာက္ တစ္ရြာတည္းေနသူ မေသးျမွင္ႏွင့္ ဒုတိယအၾကိမ္ အိမ္ေထာင္သစ္ထူ၍ ေပါင္းသင္းခဲ့ရာ ဒုတိယဇနီး မေသးျမွင္ႏွင့္ ဒုတိယသမီးမႏြယ္ကို ထပ္မံရရွိခဲ့ျပန္သည္။
 
● ရဟန္းဘဝသို႕ျပန္ဝင္

ကိုလွေက်ာ္သည္ အိမ္ေထာင္ႏွစ္ဆက္ျဖင့္ လူ႕ဇာတ္ခံုတြင္ေလာကဓံတရားအဖံုဖံုကို ေတြ႕ၾကံဳခဲ့ရသည္။ ေလာကုတၱရာအေျခခံ ရွိသူတစ္ေယာက္ျဖစ္၍ စိတ္သက္သာရာသက္သာေၾကာင္းအျဖစ္ျဖင့္ ဆားလင္းၾကီးျမိဳ႕ တင့္ေတာင္း ေတာရေက်ာင္းတြင္ (၃) လၾကာမွ် ေအးခ်မ္းစြာ အဓိ႒ာန္ဥပုသ္ရက္ရွည္ ေစာင့္ထိန္းေဆာက္တည္၍ ဘာဝနာပြားမ်ား အားထုတ္ေနစဥ္ ၾကီးစြာေသာ သတိသံေဝဂျဖစ္ကာ လူ႕ေလာက လူ႕ဘဝၾကီးကို ျငီးေငြ႕လ်က္ ရဟန္းေဘာင္သို႕ ဝင္လိုေသာ စိတ္ဆႏၵျပင္းျပင္းထန္ထန္ ျဖစ္ေပၚခဲ့ေလသည္။ သို႕ျဖင့္ မိဘႏွင့္ ဇနီးသည္အား ခြင့္ေတာင္းခံပန္ၾကားကာ အသက္ (၂၃) ႏွစ္အရြယ္တြင္ ရဟန္းေဘာင္သို႕ ဝင္ေရာက္ခဲ့သည္။ ကိုလွေက်ာ္၏ ဥပဇၥ်ယ္ ဆရာေတာ္မွာ ဘြဲ႕ေတာ္မွ သာမေဏဘဝကဘြဲ႕အတိုင္း ဦးဝိစာရပင္ ျဖစ္သည္။
ဦးဝိစာရသည္ ရဟန္းဘဝသို႕ ေရာက္ျပီး ေနာက္ မန္က်ည္းပုတ္ရြာ ဆရာေတာ္ ဦးရာဇိန္ထံတြင္ ေရွးဦးစြာ သဒၵါက်မ္း ကြ်တ္လြတ္ျပီးေျမာက္ေအာင္ သင္ယူခဲ့ေလသည္။ ထုိမွတဆင့္ ပ်ဥ္းမနားကံဦးတိုက္ဆရာေတာ္ ဦးကုသလႅ၏ ေျခေတာ္ရင္းတြင္ ပါဠိေတာ္၊ အ႒ကထာ၊ ဋီကာ စေသာ ပိဋကတ္က်မ္းဂန္တို႕ကို ကုန္စင္ေအာင္ သင္ယူေတာ္မူသည္။ ထို႕ေနာက္ ေခ်ာင္းဦးျမိဳ႕ ပထမေရြေတာင္ ဆရာေတာ္ ဘုရားထံ၌ ႏွစ္ဝါတိုင္တိုင္ ဝိနည္းသိကၡာေတာ္မ်ားကို ထူးထူးကဲကဲ ထပ္မံသင္အံလိုက္နာခဲ့ျပန္သည္။ ထို႕ေနာက္တြင္မွ မႏၱေလးျမိဳ႕ ေရႊရင္းေဆာင္တိုက္ ဆရာေတာ္ဘုရားထံေတာ္တြင္ လည္းေကာင္း၊ ပခုကၠဴျမိဳ႕ မဟာဝိသုတာရာမတိုက္ ဆရာေတာ္ဘုရားထံတြင္လည္းေကာင္း၊ ဆက္လက္၍ ေလာကုတၱရာစာေပမ်ားကို ေလ့လာလိုက္စားရင္း တစ္ဘက္မွ စာသင္သားသံဃာတို႕အား စာေပပိဋကတ္မ်ားကို ပို႕ခ်သင္ၾကားေပးခဲ့ေလသည္။

● အမ်ဳိးသားစိတ္ သေႏၶတည္

ယင္းသို႕ မႏၱေလးေရႊရင္ေဆာင္တိုက္တြင္ သီတင္းသံုးေနခိုက္ (၁၂၈၀) ျပည့္ႏွစ္တြင္ သာသနာ့ဆူးေျငာင့္ ခလုတ္ျဖစ္ေသာ အႏၱရာယ္မ်ားကို ကိုယ္ေတာ္တိုင္ ၾကံဳေတြ႕ရင္ဆိုင္ခဲ့ရသျဖင့္ ဦးဝိစာရ ကိုယ္ေတာ္အား အမ်ဳိးသား စိတ္ဓာတ္ရင့္သန္ပြားမ်ားေစေသာ အေရးအခင္းၾကီးတစ္ခု ေပၚေပါက္ခဲ့ေလသည္။
ႏွစ္စဥ္ႏွစ္တိုင္း သီတင္းကြ်တ္လဆန္း (၁၁)ရက္ေန႕မွ (၁၃)ရက္ေန႕တိုင္းက်င္းပျမဲျဖစ္ေသာ မႏၱေလးျမိဳ႕ အိမ္ေတာ္ရာ ဘုရားပြဲၾကီးသည္ ေလးျပင္ေလးရပ္မွ ရဟန္းရွင္လူ ျပည္သူပရိသတ္မ်ား အထူးစည္ကားေသာ ေရွးေဟာင္းတန္ခိုးၾကီးေစတီေတာ္တစ္ဆူျဖစ္သည္။ အိမ္ေတာ္ရာ ဘုရားပြဲေတာ္ရက္အတြင္း တစ္ညတြင္ အဂၤလိပ္မ်က္ႏွာျဖဴ မႏၱေလးရာဇဝတ္ဝန္မစၥတာစတီးဝပ္ဆိုသူသည္ေနာက္လိုက္ေနာက္ပါ ပုလိပ္မ်ားျခံရံလ်က္ ဘုရားရင္ျပင္ေပၚသို႕ ဖိနပ္ေျခနင္းမ်ားစီး၍ တက္ေရာက္ခဲ့ရာမွ လႈပ္ရွားဆူပြက္ကာ အေရးအခင္းျဖစ္ပြားခဲ့ရသည္။
ထိုအခ်ိန္မွစ၍ ဦးဝိစာရကိုယ္ေတာ္သည္ သာသနာေတာ္၏ အႏၱရာယ္အသြယ္သြယ္ကို ရွင္းလင္းသုတ္သင္ ႏိုင္ေရးအတြက္ အမ်ဳိးသားစိတ္ဓာတ္ျဖင့္ ႏိုင္ငံေရးကိစၥမ်ားတြင္ စိတ္ဝင္စားလာခဲ့ေလသည္။ ထို႕ေနာက္ ဦးဝိစာရသည္ ၁၈၂၈ ခုႏွစ္ေလာက္တြင္ ပခုကၠဴမွေန၍ သံဃသမဂၢသို႕ ဝင္ေရာက္ခဲ့သည္။ အဖြဲ႕သို႕ဝင္ေရာက္ျပီး မလႈိင္၊ ပန္းအိုင္နယ္တြင္ အစိုးရတို႕က အစိုးရတို႕က ေျမသမာဓိေၾကးအခြန္ေတာ္သစ္ကို မတရားသျဖင့္ စတင္စီးၾကပ္ ေကာက္ခံျခင္းျပဳလာသျဖင့္ အခြန္ေတာ္ေကာက္ခံမႈႏွင့္ ပတ္သက္ေသာ ႏိုင္ငံေရးတရားမ်ားကို ရဲရဲေတာက္ေဟာေျပာမႈေၾကာင့္ ရာဇသတ္ၾကီးပုဒ္မ ၁၂၄ (က)၊ ၁၀၈ အရ ဦးဝိစာရႏွင့္ ဦးပုညကိုယ္ေတာ္ႏွစ္ပါးအား ေထာင္ဒဏ္ (၆)လစီ အျပစ္ေပးခံရသည္။
(၁၂၈၅) ခုႏွစ္ဆန္းတြင္ ဦးဝိစာရသည္ ပခုကၠဴျမိဳ႕ထက္ ႏိုင္ငံေရးထိေရာက္စြာ လုပ္ကိုင္ႏိုင္မည့္ ရန္ကုန္ျမိဳ႕သို႕ ၾကြေရာက္ျပီး ၾကည့္ျမင္တိုင္ ဝဠဳဝန္တိုက္တြင္ သီတင္းသံုးေနထိုင္ေတာ္မူသည္။ ထိုေက်ာင္းတြင္ စာသင္သား တပည့္သံဃာတို႕အား စာေပပို႕ခ်ရင္း တစ္ဖက္မွ သံဃသာမဂၢီအဖြဲ႕ၾကီး၏ လုပ္ငန္းတာဝန္မ်ားကို ထက္သန္တက္ၾကြစြာ ပါဝင္ေဆာင္ရြက္ေနေတာ္မူသည္။ ထုိစဥ္ ဆရာေတာ္ ဦးဥတၱမကိုယ္ေတာ္ၾကီးသည္ ဦးဝိစာရ၏ သြက္လက္ခ်က္ခ်ာေသာ ဥပဓိရုပ္ကို လည္းေကာင္း၊ ထက္ျမက္ေသာ စိတ္ဓာတ္ကိုလည္းေကာင္း၊ ပရိသတ္ ဆြဲေဆာင္သိမ္းသြင္းႏိုင္ စြမ္းရည္ရွိသည့္အေဟာအေျပာကို ႏွစ္သက္ေတာ္မူသျဖင့္ နီးနီးကပ္ကပ္ ႏိုင္ငံေရးအသိပညာေပး၍ ေလ့က်င့္ ပ်ဳိးေထာင္ေပးရန္ အာသီသရွိေတာ္မူေလသည္။ သိုျဖင့္ ဦးဥတၱမကိုယ္ေတာ္ၾကီးသည္ ဦးဝိစာရကို ေခၚ၍ က်ဳိကၡမီ၊ ေရး၊ ျမိတ္၊ ထားဝယ္၊ တနသၤာရီနယ္တို႕ ဆား(ခ်က္)ခြန္မတရားစီးၾကပ္ ေကာက္ခံေနမႈအတြက္ ဝံသာႏုတရား လွည့္လည္ေဟာေျပာရန္ အတူတကြ ပထမဆံုးအၾကိမ္ ၾကြေရာက္ေတာ္မူေလသည္။ ထို႕ေနာက္ပိုင္းတြင္ကား ဦးဝိစာရအား လက္ရုံးသဖြယ္ အားထားေတာ္မူသည့္အေလ်ာက္ အတူတကြတြဲဖက္၍ ေဟာေျပာရန္ ေခၚေဆာင္ သြားေလ့ရွိသည္။
ထိုအခါက သံဃသာမဂၢီအဖြဲ႕ခ်ဳပ္ၾကီးမွ ႏိုင္ငံေရး ဓမၼကထိက ကိုယ္ေတာ္မ်ား တရားေဟာေျပာရတြင္ စနစ္တက်ျဖစ္ေစရန္ လမ္းညႊန္အျဖစ္ “ေလာကီနိဗၺာန္ သစၥာေလးပါးတရားေတာ္” ကိုေရးသား၍ ေဝငွခဲ့ၾကေလသည္။
ဦးဝိစာရသည္ သံဃအဖြဲ႕ခ်ဳပ္ၾကီး၏ လက္မွတ္ရ ဓမၼကထိကပုဂၢိဳလ္ေက်ာ္ အပါး (၂၀၀) တုိ႕အနက္ တစ္ပါးအပါအဝင္ျဖစ္သျဖင့္၊ ဝံသာႏုအစည္းအေဝးပြဲမ်ားတြင္လည္းေကာင္း၊ ႏိုင္ငံေရးတရားပြဲမ်ားတြင္လည္းေကာင္း၊ စိတ္ဓာတ္တက္ၾကြလာေအာင္ စိတ္ေရာကိုယ္ပါ မေၾကာက္မရြံ႕ ေဟာေျပာေလ့ရွိသည္။ ထို႕ေၾကာင့္လည္း တရားနာ ပရိသတ္မ်ားက ၾကိဳက္ႏွစ္သက္ၾကျခင္းျဖစ္ေလသည္။
ထို႕ေနာက္ ဦးဝိစာရသည္ ဆရာေတာ္ဦးဥတၱမ၏ ဆက္သြယ္မႈေၾကာင့္ (၁၂၈၆) ခု၊ (၁၉၂၂ ခုႏွစ္)တြင္ အိႏၵိယျပည္၊ ဗုဒၶဂါယာျမိဳ႕၌ က်င္းပမည့္ ျပည္လံုးကြ်တ္ကြန္ဂရက္အသင္းၾကီး၏ ညီလာခံကို တက္ေရာက္ရန္  ထြက္ခြာသြားခ့ဲသည္။ ထိုမွတဆင့္ ကာလကၠတားျမိဳ႕သို႕ ၾကြေရာက္သီတင္းသံုးေနထိုင္ျပီး ပါဠိ၊ သကၠဋ၊ ဟိႏၵီ၊ စာေပမ်ားကို ေလ့လာဆည္းပူးခဲ့သည္။ ႏိုင္ငံေရးဗဟုသုတမ်ားကိုလည္း ရွာမွီးေလ့လာခဲ့သည္။ ဤသို႕ျဖင့္ ႏွစ္ဝါတိုင္တိုင္ အိႏိၵယျပည္၌ သီတင္းသံုးေနထိုင္ခဲ့ျပီးေနာက္စစ္တေကာင္းမွတဆင့္ ရခိုင္ျပည္သို႕လွည့္လည္တရားေဟာေျပာ၍ ျမန္မာျပည္သို႕ ျပန္လည္ ၾကြေရာက္ခဲ့ေလသည္။
ဆရာေတာ္ဦးဝိစာရသည္ ျမန္မာျပည္သို႕ ျပန္ၾကြလာျပီး အနယ္နယ္အရပ္ရပ္သို႕ မနားမေန လွည့္လည္လ်က္ ဝံသာႏုတရားမ်ားကို မနားမေနေဟာေျပာခဲ့သည္။ သို႕ကလို အေရးပါေသာ ႏိုင္ငံေရးေခါင္းေဆာင္ ပုဂၢိဳလ္တစ္ဦး ျဖစ္လာေသာအခါ ဆရာေတာ္ဦးဝိစာရအား အဂၤလိပ္အစိုးရက ျမန္မာျပည္ႏိုင္ငံေရး(လူဆိုး) စာရင္းဝင္နံပါတ္ (၄၄) အျဖစ္ျဖင့္ မွတ္တမ္းတင္ထားျခင္းခံရသည္။
စံုေထာက္မွတ္တမ္းတြင္ ဦးဝိစာရ၏ ဥပဓိရုပ္ႏွင့္ ကိုယ္ေရးအခ်က္အလက္မ်ားကို ဤသို႕ မွတ္တမ္း တင္ထားသည္။ “မုံရြာ၊ ဦးဝိစာရ၊ အဖဦးျပား၊ အမိေဒၚဇလပ္၊ အရပ္ (၅)ေလ (၈)လက္မခန္႕ ျမင့္သည္။ နဖူးက်ယ္သည္။ မ်က္ခံုးသာမန္ျဖစ္သည္။ သို႕ေသာ္ မ်က္လံုးၾကည္လင္ေကာင္းမြနသည္။ ႏွာတံေပၚ၍ ပါးစပ္က်ယ္သည္။ သြားမ်ား ညီညာေသာ္လည္း ကြမ္းသားလြန္း၍ ညိဳညစ္ေနသည္။ လက္ေခ်ာင္းကေလးမ်ား ေသြးသြယ္သည္။ အသားညိဳ၍ မုတ္ဆိတ္ က်င္စြယ္မရွိ။ ကိုယ္တြင္ထင္ရွားေသာ အမွတ္အသားမွာ မတ္ေစ့ခန္႕အရြယ္ရွိ အမာရြတ္တစ္ခု လက္်ာလက္ေမာင္း တြင္ရွိသည္။ စကားေျပာလွ်င္ မ်က္ေမွာင္ကုတ္၍ က်ယ္က်ယ္ေျပာတတ္သည္။ အသံၾကည္လင္ စူးရွသည္။ ထိုမွ်မကေသး။ ဦးဝိစာရကိုယ္ေတာ္၏ (ေရွ႕၊ ေနာက္၊ ေဘး) အေနအထားအမ်ဳိးမ်ဳိးကိုလည္း ဓာတ္ပံုမ်ား ရုိက္ယူထားသည္။”
အသွ်င္ဦးဝိစာရသည္ တရားေဟာေျပာရာတြင္ ရဲရင့္ေျပာင္ေျမာက္သည္။ ပြင့္လင္းျပတ္သားသည္။ အသံၾသဇာႏွင့္လည္း ျပည့္စံုသည္။ တရားနာပရိသတ္၏ အာရုံကို သိမ္းၾကံဳဆြဲေဆာင္ႏိုင္သည္။ ထို႕ျပင္ ႏွစ္လိုၾကည္ညိဳဖြယ္ရာ ရဟန္းေတာ္တို႕၏ ဣေျႏၵိသိကၡာေတာ္ႏွင့္ ျပည့္စံုညီညြတ္၍ တည္ျငိမ္သိမ္ေမြ႕စြာ ေနထိုင္တတ္သျဖင့္ တကာ၊ တကာမမ်ား၏ ၾကည္ညိဳေလးစားျခင္းကို အထူးခံယူ ရရွိေလသည္။ ထို႕ေၾကာင့္ အသွ်င္ဦးဝိစာရကိုယ္ေတာ္အား ဝံသာႏုႏွစ္ပတ္လည္ အစည္းအေဝးမ်ားသို႕လည္းေကာင္း၊ ပရိယတၱိ စာျပန္ပြဲမ်ား သို႕လည္းေကာင္း၊ တရာေဟာေျပာရန္ ပင့္ဖိတ္သူေပါမ်ားလွေသာေၾကာင့္ တရားပြဲမ်ား တိုက္ဆိုင္ေနသျဖင့္ အသွ်င္ဦးဝိစာရ ၾကြေရာက္ႏိုင္မည့္ေနရက္မ်ားကို ေရွးဦးစြာ ၾကိဳတင္ေလွ်ာက္ထား ေတာင္းယူျပီးမွ ေန႕ရက္အစီအစဥ္မ်ား ျပဳလုပ္ၾကရေလသည္။
ဤသို႕ျဖင့္ အသွ်င္ဦးဝိစာရသည္ အနယ္နယ္အရပ္ရပ္သို႕ ဝါတြင္းသံုးလမွအပ မရပ္မနား ၾကြေရာက္၍ တရားေဟာေျပာရသည္။ တရားေဟာေျပာထြက္တိုင္း ပုလိပ္စံုေထာက္တို႕ကလည္း မ်က္ေျချပတ္ခံသည္မရွိ။ အျမဲတေစ ေနာက္မွ တေကာက္ေကာက္ လိုက္ၾကသည္။ ထို႕ေနာက္ (၁၂၈၈) ခု၊ သီတင္းကြ်တ္လျပည့္ေက်ာ္ (၁) ရက္၊ (၁၉၂၆) ခုႏွစ္၊ ေအာက္တိုဘာလ၊ (၂၂) ရက္ေန႕၌ လက္ပံတန္းျမိဳ႕နယ္၊ သာရေဝါ တိုက္နယ္ဓေနာ္ေညာင္းကုန္းရြာတြင္ တိုက္နယ္ခံ ဝံသာႏုအသင္းမ်ားအစည္းအေဝးက်င္းပရန္ေတာ္သလင္းလအတြင္းမွ စ၍ ဓမၼကထိက ဆရာေတာ္အသွ်င္ဦးဝိစာရအား ၾကိဳတင္ပင့္ဖိတ္ထားျပီးျဖစ္သည္။ ဤသို႕ စီစဥ္ျပီးခ်ိန္တြင္ သာယာဝတီ ဒိစၾကိတ္အေရးပိုင္က အိႏၵိယ ရာဇသတ္ ဥပေဒပုဒ္မ (၁၄၄)အရ သာယာဝတီ စီရင္စု နယ္ေျမအတြင္းတြင္ သီတင္းကြ်တ္လဆန္း (၁) ရက္ေန႕မွ အစျပဳ၍ တန္ေဆာင္မုန္းလကုန္အထိ “လူစုေဝးျခင္း၊ အစည္းအေဝးမ်ားက်င္းပျခင္း၊ လံုးဝမလုပ္ရ” ဟု အခ်ိန္ကာလ (၂)လ တိတိသတ္မွတ္၍ အမိန္႕ဆင့္ဆို တားျမစ္ခဲ့ေလသည္။
ဤသို႕ အေႏွာက္အယွက္ အဟန္႕အတားျပဳလာသည့္ကိစၥႏွင့္ ပတ္သက္၍ ၾကိဳတင္စီစဥ္ထားျပီးျဖစ္ေသာ အစည္းအေဝးကို ရက္ေရႊ႕ေရး မေရႊ႕ေရး ျပႆနာေပၚလာသျဖင့္ လက္ပံတန္းျမိဳ႕ဦးကြာပိႏၱဓိပတိ ေက်ာင္းတြင္ သီတင္းသံုးဝါဆိုေနေသာ အသွ်င္ဦးဝိစာရထံ လာေလွ်ာက္ထားသည့္အခါ အသွ်င္ဦးဝိစာရက “ကိုယ့္အလုပ္ ကိုယ္လုပ္ၾကတာ၊ ေခြးေဟာင္တိုင္း ထ,ၾကည့္ေနလို႕ျဖစ္ပါ့မလား” ဟု မိန္႕ၾကားလိုက္ေသာေၾကာင့္ အစည္အေဝးကို ရက္မေရႊ႕ဆိုင္းေတာ့ဘဲ စီစဥ္ထားသည့္အတိုင္းက်င္းပရန္ စီစဥ္လိုက္ၾကေတာ့သည္။ ထို႕ထက္တစ္ဆင့္တိုး၍ပင္ ဓေနာ္ေညာင္ကုန္း အစည္းအေဝး၌ အသွ်င္ဦးဝိစာရ ကိုယ္ေတာ္တိုင္ ၾကြေရာက္၍ ရဲရဲေတာက္ တရားေဟာမည့္အေၾကာင္း ဖိတ္စာမ်ား ထပ္မံရုိက္ႏွိပ္၍ အႏွံ႕အျပား ေဝငွလိုက္သည္။
သို႕ျဖင့္ သီတင္းကြ်တ္လျပည့္ေက်ာ္ (၁) ရက္ေန႕ အစည္းအေဝးစတင္ေတာ့မည့္ဆဲဆဲ ဆြမ္းစားခ်ိန္တြင္ ဓေနာ္ေညာင္ကုန္းရြာသို႕ ပုလိပ္အရာရွိတစ္စု ေရာက္ရွိလာျပီး အသွ်င္ဦးဝိစာရလက္သို႕ ေအာက္ပါအမိန္႕စာကို ေပးအပ္ေလသည္။

● ရာဇဝတ္က်င့္ထံုး ပုဒ္မ (၁၄၄) အရ  အေဆာတလွ်င္အမိန္႕

လက္ပံတန္းျမိဳ႕၊ ဘုန္းၾကီး (မံုရြာ) ဦးဝိစာရသိေစရန္ ဆင့္ဆိုလိုက္သည္မွာ “ေမာင္မင္းႏွင့္တကြ” ဝံသာႏုအသင္းသူအသင္းသားမ်ားႏွင့္ သံဃသာမဂၢီဘုန္းၾကီးအခ်ဳိ႕သည္ လက္ပံတန္းျမိဳ႕နယ္၊ သာရေဝါတိုက္နယ္အပိုင္၊ ဓေနာ္ေညာင္ကုန္းရြာတြင္ ျဖစ္ေစ၊ အျခားေက်းရြာေဒသ၌ျဖစ္ေစ၊ အသင္းစည္းေဝး စုရုံးျခင္းျပဳျပီး အစိုးရမင္းတို႕အား အၾကည္ညိဳပ်က္ေအာင္ အမုန္းထား၍၎၊ တရားေဟာေျပာ လႈံ႕ေဆာ္ျခင္းျပဳလိမ့္မည္ဟု ကြ်ႏု္ပ္ယံုၾကည္သျဖင့္၊ တိုင္းျပည္ျမိဳ႕ရြာ ျငိမ္ဝပ္ပိျပားမႈကို ထိခိုက္ပ်က္စီးေစမည့္ အရပ္ရပ္အႏၱရာယ္တို႕မွ ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္ရန္အလို႕ငွာ ကြ်ႏု္ပ္၏တာဝန္ ဝတၱရားႏွင့္အညီ ရာဇဝတ္က်င့္ထံုး ပုဒ္မ (၁၄၄) အရ၊ ေမာင္မင္းႏွင့္တကြ ဝံသာႏုအသင္းသူ အသင္းသားမ်ားႏွင့္ သံဃသာမဂၢီဘုန္းၾကီးအားလံုး လူစုလူေဝးျပဳျခင္း၊ တရားေဟာျခင္း မျပဳလုပ္ရ။ ၎အျပင္ လက္ပံတန္းျမိဳ႕နယ္အတြင္း အစည္းအေဝးျပဳလုပ္ေသာအသင္း တစ္စံုတစ္ရာ၌ “ေမာင္မင္းပါဝင္” တက္ေရာက္ျခင္း မရွိေစရ။ ဤအမိန္႕သည္ ဆင့္ဆိုသည့္အတိုင္း ယေန႕မွ (၂)လ တည္ေစရမည့္အေၾကာင္း ကြ်ႏု္ပ္၏ ရုံးေတာ္တံဆိပ္ ခပ္ႏွိပ္ဆင့္ဆိုလိုက္သည္။
နယ္ပိုင္ဝန္ေထာက္မင္း
ပထမတန္း ရာဇဝတ္တရားသူၾကီးမင္း
သာယာဝတီျမိဳ႕။
ရက္စြဲ။ ၂၁-၁၀-၂၆

အသွ်င္ဦးဝိစာရသည္ အဆိုပါပုဒ္မ (၁၄၄)အမိန္႕စာတြင္ သာသနာ့ဝန္ထမ္း ရဟန္းေတာ္တို႕အား သာမန္လူပုဂၢိဳလ္မ်ားက မသံုးစြဲထိုက္ေသာ “ေမာင္မင္းနာခံရမည္” ဟူေသာ အလြန္တရာ ရိုင္းစိုင္းေစာ္ကားရာေရာက္သည့္ အသံုးအႏႈန္း ေဝါဟာရမ်ဳိးကို မသံုးစြဲရန္ေရွးကပင္ သံဃသာမဂၢီအဖြဲ႕ဝင္မ်ားက အၾကိမ္ၾကိမ္စည္းေဝးဆံုးျဖတ္၍ ကန္႕ကြက္ခဲ့ဖူးေသာ္လည္း အစိုးရတို႕က လံုးဝဂရုမျပဳဘဲ ထပ္ခါထပ္ခါတိုး၍ပင္ ထိပါးေစာ္ကားေနျပန္သျဖင့္ ဓေနာ္ေညာင္ကုန္းတရားပြဲတြင္ အစိုးရတို႕ တားျမစ္ပိတ္ပင္မႈကို လံုးဝ အေလးမျပဳဘဲ ကိုယ္တိုင္မဆိုင္းမတြ ကန္႕ကြက္တိုက္ဖ်က္သည့္အေနျဖင့္ ထုတ္ျပန္ထားေသာပုဒ္မ (၁၄၄) အမိန္႕ကို ဖီဆန္ကာ စီစဥ္ထားသည့္အတိုင္း အစည္းအေဝးကို က်င္းပေစခဲ့သည္။ သို႕ျဖင့္အစည္းအေဝးကို ေန႕လည္ (၁)နာရီအခ်ိန္တြင္ ၾကြေရာက္လာေသာ အသင္းသူအသင္းသား (၈၀၀) ေက်ာ္ခန္႕တို႕သည္ ေရွးဦးစြာ ငါးပါးသီလ ခံယူၾကျပီးေနာက္ ထိုေန႕ညဦးပိုင္းတြင္ အသွ်င္ဦးဝိစာရ၏ တရားပြဲကို စည္စည္ကားကား က်င္းပၾကသည္။
အသွ်င္ဦးဝိစာရသည္ သာရေဝါတိုက္နယ္ဓေနာ္ေညာင္ကုန္းရြာ၌ ပုဒ္မ (၁၄၄) အရ တရားမေဟာေျပာရဟု တားျမစ္ထားသည့္အမိန္႕ကို ဤသို႕ ပထမအၾကိမ္ အာဏာဖီဆန္ ေဟာေျပာျပီးေနာက္ (၁၂၈၈)ခု၊ သီတင္းကြ်တ္လဆုတ္ (၇)ရက္ေန႕၊ (၂၈-၁၀-၂၆) ရက္ေန႕တြင္၊ ထေနာင္းကုန္းရြာ၌ လည္းေကာင္း၊ လဆုတ္ (၁၀)ရက္ေန႕၊ (၃၁-၁၀-၂၆) ရက္ေန႕တြင္ အင္းဝတိုက္နယ္၊ မက်ည္းကုန္းရြာမ်ား၌လည္းေကာင္း ထပ္မံေဟာေျပာျပန္သည္။ ထို႕ေနာက္ အုတ္ဖိုတရားပြဲသို႕ သြားေရာက္ေဟာေျပာရန္ ေမာ္ေတာ္ကားေစာင့္ေနစဥ္ လမ္းခရီးစပ္ၾကားမွ ေစာင့္၍ ပုလိပ္အရာရွိ တစ္စုက အသွ်င္ဦးဝိစာရအား ပုဒ္မ (၁၈၈) အရ အာဏာဖီဆန္မႈျဖင့္ ဖမ္းဆီးကာ သာယာဝတီအခ်ဳပ္ေထာင္သို႕ ေခၚေဆာင္သြားေလသည္။
သာယာဝတီအခ်ဳပ္ေထာင္တြင္ ဖမ္းဆီးခ်ဳပ္ေႏွာင္ျပီးေနာက္ သာယာဝတီဒိစၾကိတ္ တြဲဘက္အထူးအာဏာရ ရာဇဝတ္တရားသူၾကီးက စစ္ေဆး၍ အိႏၵိယရာဇသတ္ၾကီးပုဒ္မ (၁၈၈) အရ ျပစ္မႈက်ဴးလြန္ေၾကာင္း ထင္ရွားသည္ဆိုကာ (၁၂၈၈) ခု၊ တန္ေဆာင္မုန္းလဆုတ္ (၂)ရက္ေန႕၊ (၂၂၊ ၁၁၊ ၂၆) ေန႕တြင္ အလုပ္မဲ့ေထာင္ဒဏ္ႏွစ္လက်ခံေစဟု အမိန္႕ခ်မွတ္ျပီးေနာက္ သာယာဝတီေထာင္မွ ရန္ကုန္ဗဟိုေထာင္ၾကီးသို႕ ေျပာင္းေရႊ႕အက်ဥ္းခ်ထားလိုက္ေလသည္။
ဤသို႕ ရန္ကုန္ေထာင္ၾကီးအတြင္း အလုပ္မဲ့ေထာင္ဒဏ္ (၂)လ အက်ဥ္းခံေနရာမွ လြတ္မည့္တစ္ရက္အလို (၂၂၊ ၁၊ ၂၇) ေန႕တြင္ သာယာဝတီေထာင္သို႕ ပုလိပ္အေစာင့္အေရွာက္မ်ားျဖင့္ ျပန္ပို႕လိုက္ေလသည္။
ထို႕ေနာက္ သာယာဝတီေထာင္မွတစ္ဖန္ (၂၃၊ ၁၊ ၂၇) ရက္ေန႕ နံနက္ပိုင္တြင္ လြတ္ရက္ေစ့ျပီး လႊတ္ေပးျပီးေနာက္ ေထာင္ဗူးဝမွ အသင့္ေစာင့္ၾကိဳေနေသာ ပုလိပ္အရာရွိတစ္စုတို႕က သာယာဝတီအေရးပိုင္၏ ဝရမ္းစာကိုျပ၍ ရာဇသတ္ပုဒ္မ ၁၂၄ (က)အရ ဒုတိယအၾကိမ္ ထပ္မံဖမ္းဆီးကာ သာယာဝတီေထာင္သို႕ပင္ ျပန္လည္သြတ္သြင္းထားလိုက္ၾကေလသည္။
ဒုတိယအၾကိမ္ ဖမ္းဆီးခံရသည့္အမႈမွာလည္း ယခင္ ဓေနာ္ေညာင္ကုန္းအမႈျဖင့္ အဖမ္းအဆီးမခံရမီအခါက ထေနာင္းကုန္း (အင္းရြာ) တရားပြဲတြင္လည္းေကာင္း၊ မက်ည္းကုန္းရြာ (အင္းဝ) တရားပြဲ၌လည္းေကာင္း အသွ်င္ဦးဝိစာရ၏ ေဟာေျပာခ်က္မ်ားသည္ အစိုးရအား အၾကည္ညိဳပ်က္ေစသည္ဟူေသာ စြဲခ်က္မ်ားအရပင္ ျဖစ္ေလသည္။
သာယာဝတီေထာင္၌ အက်ဥ္းက်ေနစဥ္ အသွ်င္ဦးဝိစာရက (၁၂၈၈) ခု၊ ျပာသိုလဆုတ္ (၁၅) ရက္ (လကြယ္ေန႕) ဥပုသ္ေန႕ (၁၊ ၂၊ ၂၇)တြင္ ဗုဒၶဘာသာရဟန္းေတာ္တို႕၏ ဝိနည္းသိကၡာပုဒ္ႏွင့္အညီ သိမ္တစ္ခုခုသို႕ ၾကြေရာက္ဥပုသ္ျပဳႏိုင္ရန္ စီစဥ္ေပးေစလိုေၾကာင္းျဖင့္ အေရးပိုင္ထံသို႕ စာတစ္ေစာင္ေရးသား ေပးပို႕လိုက္ေလသည္။ သို႕ရာတြင္ အေရးပိုင္ထံမွ အက်ဥ္းေထာင္ဥပေဒအရ လည္းေကာင္း၊ အစဥ္အဆက္ ထံုးစံအရလည္းေကာင္း မည္သည့္တရားခံ တစ္ဦးတစ္ေယာက္ကိုမွ် ယင္းသို႕ ဥပုသ္ျပဳခြင့္ မေပးႏိုင္ေၾကာင္း ျငင္းဆိုလိုက္သည္။ ထိုအခ်ိန္မွစ၍ အသွ်င္ဦးဝိစာရသည္ ဆြမ္းဘုန္းေပးျခင္းမျပဳဘဲ အစာငတ္ခံဆႏၵျပ အေရးဆိုေတာ့သည္။
ဤသို႕ အစာငတ္ခံ ဆႏၵျပေနမႈေၾကာင့္ (၄၊၂၊ ၂၇) ေန႔တြင္ သာယာဝတီ အထူးရာဇဝတ္ တရားသူၾကီးရုံးတြင္ အမႈရက္ခ်ိန္းရွိေသာ္လည္း ရုံးသို႕ထုတ္ျခင္းမျပဳၾကေတာ့ေပ။
သို႕ကလို အစာငတ္ခံ ဆႏၵျပေနသည့္ (၄)ရက္ေျမာက္ေန႕တြင္ မ်က္ႏွာျဖဴ အေရးပိုင္ကိုယ္တိုင္ ေထာင္တြင္းသို႕ေရာက္လာျပီး “ဘုန္းၾကီး…… ခင္ဗ်ား ဘာျဖစ္လို႕ ထမင္းမစားတာလဲ၊ ခင္ဗ်ား ပါးစပ္နဲ႕ထမင္း ေေကာင္းေကာင္း မစားခ်င္ဘူးလား၊ ႏွာေခါင္းနဲ႕ စားခ်င္တာလား၊ ဖင္(စအို)နဲ႕ စားခ်င္တာလား၊ အခု ဗိုက္ထဲကို ႏြားႏို႕သြင္းေပးရမယ္၊ ဘုန္းၾကီးအမ်ားၾကီးဒုကၡေရာက္သြားမယ္” ဟုျခိမ္းေျခာက္ေျပာဆိုခ့ဲရာ အသွ်င္ဦးဝိစာရက အေရးပိုင္အား “မင္းတို႕လက္ထဲမွာ မင္းတို႕ၾကိဳက္သလို လုပ္ႏိုင္တယ္၊ ခုခ်က္ခ်င္း ေသနတ္နဲ႕ပစ္သတ္ခ်င္ သတ္လိုက္ၾကေပါ့” တုန္႕ျပန္လိုက္သည္။ ထိုအခါ အေရးပိုင္လည္း မ်က္ေစ့မ်က္ႏွာပ်က္ကာ အခန္းတြင္မွ ခ်က္ခ်င္းထြက္သြားေလသည္။ သို႕ေသာ္ ထုိေန႕ထိုည (၆)နာရီခန္႕တြင္ အသွ်င္ဦးဝိစာရအား လက္နက္ကို္င္ပုလိပ္တို႕က ဘတ္စ္ကား တစ္စင္းျဖင့္ ရန္ကုန္ေထာင္ၾကီးသို႕ ညတြင္းခ်င္းေခၚယူ ေရႊ႕ေျပာင္းလိုက္ၾကေတာ့သည္။
ရန္ကုန္ေထာင္ၾကီးသို႕ ေရာက္ရွိသည့္အခါတြင္လည္း အသွ်င္ဦးဝိစာရသည္ တစ္ဆက္တည္း ဆြမ္းဘုန္းေပးျခင္း မျပဳဘဲ၊ ဥပုသ္ျပဳခြင့္မရမခ်င္း အစာငတ္ခံေနခဲ့ရာ ရက္ေပါင္း (၄၀) ေျမာက္သည့္ေန႕တြင္မွ ေထာင္အာဏာပိုင္တို႕က ဥပုသ္ျပဳခြင့္ကို အေလ်ာ့ေပးလိုက္သျဖင့္ ဆြမ္းျပန္စားခဲ့သည္။ အသွ်င္ဦးဝိစာရအား ပုဒ္မ ၁၂၄ (က) အရ စြဲဆိုထားသည့္ အမႈမ်ားမွာလည္း သာယာဝတီစီရင္စုအတြင္း ေဟာေျပာခဲ့ျခင္းေၾကာင့္ျဖစ္ရာ ထံုးစံအရ သာယာဝတီရုံး၌သာ စစ္ေဆးၾကရမည့္အစား၊ ဟိုက္ကုတ္ တရားလႊတ္ေတာ္မွ အင္းစိန္စီရင္စု တြဲဘက္ရာဇဝတ္တရားသူၾကီးရုံးသို႕ လႊဲေျပာင္းစစ္မည္ဟု အမိန္႕စာ ေထာင္တြင္းသို႕ လာေရာက္ဖတ္ျပသည္။
သို႕ေသာ္ အသွ်င္ဦးဝိစာရသည္ (၁၈၊ ၄၊ ၂၇) ၇က္ေန႕တြင္ ရုံးေျပာင္းစစ္ေဆးေစျခင္းကို သေဘာမတူေၾကာင္း၊ အင္းစိန္ရုံးတြင္ အစစ္ခံမည္မဟုတ္ေၾကာင္းတရားသျဖင့္ သာယာဝတီ၌သာ စစ္ေဆးသင့္ေၾကာင္း စသည္ျဖင့္ ဟိုက္ကုတ္သို႕ စာတင္ခဲ့ေသာ္လည္း လက္ခံျခင္း မျပဳခဲ့ၾကေပ။
ထိုအခ်ိန္ အသွ်င္ဦးဝိစာရအေပၚ စီရင္ခ်က္ကား မခ်ရေသးေပ။ (၁၂၈၉) ခု၊ ကဆုန္လဆန္း (၇)ရက္ေန႕ (၇၊ ၅၊ ၂၇)တြင္ ရာဇဝတ္ဝန္ေထာက္ တစ္ေယာက္၏ အတင္းအဓမၼ ဆြဲငင္ေခၚေဆာင္မႈေၾကာင့္ အင္းစိန္ရုံးသို႕ ေရာက္လာရေလသည္။ ဦးဝိစာရကမူ တစံုတရာ ထုေခ်ျခင္းမျပဳဘဲ ဆိတ္ဆိတ္သာေနခဲ့သည္။ အင္းစိန္ရုံးက အလုပ္ၾကမ္းႏွင့္ ေထာင္ဒဏ္တစ္ႏွစ္ႏွင့္ ကိုးလ အျပစ္ေပးကာရန္ ကုန္ေထာင္ၾကီးသို႕ ပို႕လိုက္သည္။
အက်ဥ္းသားျဖစ္သည္ႏွင့္ တစ္ျပိဳင္နက္သကၤန္မ်ားခြ်တ္၍၊ ေထာင္ဝတ္လဲရမည္ဟု ေထာင္အာဏာပိုင္မ်ားက ဆိုလာၾကသည္။ ဦးဝိစာရကမူ အာဏာဖီဆန္ကာ သကၤန္မခြ်တ္ဘဲေနသည္။ ေနာက္ဆံုး အဂၤလိပ္လူမ်ဳိး ေထာင္အရာရွိေလးေယာက္က အတင္းဆြဲခြ်တ္ေသာအခါက်မွပင္ ဦးဝိစာရမွာ သကၤန္ခြ်တ္ခံလိုက္ရေတာ့သည္။ သို႕ေသာ္ ေထာင္အဝတ္ကိုကား မဝတ္ေပ။ အဝတ္မပါ ဗလာကိုယ္တံုးလံုးၾကီးသာ သီတင္းသံုးေနေပသည္။
ဤကဲ့သို႕ သကၤန္းခြ်တ္ခံလိုက္ရေသာအခါ၌ ဦးဝိစာရသည္ မိစာၦလူမ်ဳိးနယ္ခ်ဲ႕ အစိုးရတို႕ကား ျမန္မာျပည္ႏွင့္ ျမန္မာလူမ်ဳိးတို႕ကို ၎တို႕၏ေျခေထာက္ ေအာက္နင္းလ်က္ ကြ်န္ျပဳထားရရုံႏွင့္အားမရေသးဘဲ ဗုဒၶဘုရားရွင္တို႕၏ သာသနာေတာ္ၾကီးကိုပါ လက္ေတြ႕ဖ်က္ဆီးၾကေလျပီတကား ဟုဆိုကာ မ်က္ရည္မဆည္ႏိုင္ေအာင္ ခ်ဳံးပြဲခ် ငိုေၾကြေတာ္မူခဲ့ေလသည္။ သို႕ရာတြင္ ရုတ္တရက္ခ်က္ခ်င္းပင္ တိုင္းတစ္ပါးသား မိစာၦအစိုးရတို႕သည္ ေထာင္အပ၌ အမ်ဳိးမ်ဳိးေသာ ဖိႏွိပ္ခ်ဳပ္ခ်ယ္ေရး ဥပေဒပုဒ္မမ်ားျဖင့္ ရဟန္းေတာ္မ်ားအား တရားမဲ့ဖမ္းဆီးအျပစ္ ေပးေနရုံမက ေထာင္အတြင္း၌လည္း ေထာင္စည္းကမ္းက်င့္ဝတ္ဟုဆိုကာ ျမတ္စြာဘုရား ခြင့္ျပဳသတ္မွတ္ ေပးအပ္ေတာ္မူသည့္ဝတ္ရုံ သကၤန္းကို အတင္းဓမၼခြ်တ္၍ ထိပါးေစာ္ကားခံေနရျခင္းေၾကာင့္ သာသနာေတာ္ၾကီးသည္ မၾကာခင္ ပ်က္စီးရေတာ့မည္။ ငါတို႕သည္ ဤသို႕ငိုေၾကြေနရုံျဖင့္ သာသနာ့ဆူးရန္မ်ားသည္ သူ႕အလိုေလွ်ာက္ ကင္းစင္ကြယ္ေပ်ာက္ သြားလိမ့္မည္မဟုတ္ေပ။ ေရွးသေရာ အခါက ပါဋလိပုတ္ျပည္သားရဟန္းသူျမတ္မ်ားသည္ သာသနာေဘးရန္ အႏၱရာယ္ၾကီးဆိုက္ေရာက္လာသည့္အခါ အသက္အေသခံကာ သာသနာေတာ္အတြက္ အသက္ေပးလွဴေတာ္မူခဲ့ၾကသည့္ ထံုးေဟာင္း သာဓကမ်ားစြာကို သတိရဆင္ျခင္မိသျဖင့္ ငါသည္လည္း ထိုနည္းတူစြာ အမ်ဳိး၊ ဘာသာ၊ သာသနာ ေတာ္ၾကီးအတြက္ အသက္စြန္႕လႊတ္ေတာ့အံ့။ ရန္သူအလိုက်လူဖ်င္းလူညံ့တုိ႕၏ ဓေလ့စရုိက္ကဲ့သို႕ ဝန္ခ်ေတာင္းပန္ျခင္း၊ ဝန္ခံခ်ဳပ္ လက္မွတ္ေရးထိုး၍ အက်ဥ္းမွလြတ္ေျမာက္ျခင္း၊ သကၤန္းခြ်တ္၍ ေထာင္အဝတ္လဲလွယ္ျခင္းကို ငါ့တစ္ကိုယ္တည္းအတြက္ လံုးဝမရွာၾကံလို။ မည္သို႕ပင္ ညွဥ္းပန္းႏွိပ္စက္ၾက၍ ကာယဒုကၡေဝဒနာကို ခံစားရပါေစ။ ခႏၱီပါရမီကို ေဆာက္တည္၍ ဆြမ္းဘုန္းမေပးဘဲ အသက္ဇီဝိန္ခ်ဳပ္သည္ အထိအားလံုးေသာ ေထာင္တြင္းေရာက္ သံဃာေတာ္မ်ားႏွင့္ သာသနာေတာ္ၾကီး၏ အက်ဳိးစီးပြားကို ေရွးရႈ၍ အစာငတ္ခံရန္ အဓိ႒ာန္ျပဳအံ့ ဟု စိတ္ပိုင္းျဖတ္ကာ ဆြမ္းမစားေတာ့ေပ။
ရက္အတန္ၾကာသည့္အခါ ဆရာေတာ္ဦးဝိစာရအား သကၤန္းျပန္မဝတ္ေစေသးဘဲ ေထာင္အရာရွိမ်ားက အတင္းအဓမၼ ဝိုင္းဝန္းခ်ဳပ္ေႏွာင္လ်က္ ႏြားႏို႕မ်ားကို ႏွာေခါင္းေပါက္မွ ျပြန္တံျဖင့္ အတင္းသြင္းၾကေလသည္။ မေသတေသျဖစ္ေအာင္ တစ္ေန႕ႏွစ္ၾကိမ္က်သြင္းေလသည္။ ႏွာေခါင္းမွ ဤသို႕ ႏို႕မ်ားသြင္းျပီး စအိုေပါက္မွ ပိုက္သြင္းကာ ဝမ္းခ်ေပၾကျပန္သည္။ ဆရာေတာ္မွာ သူတို႕ျပဳသမွ်ခံေတာ္မူရရွာသည္။
ဤသို႕ အဝတ္မပါ ဗလာတည္း အစာမစားဘဲေနခဲ့ေသာ ရက္ေပါင္းမွာ (၄၀) ေက်ာ္မွ် ေရာက္ရွိလာခဲ့သည္။ အစာမစားဘဲရက္ေပါင္းမ်ားစြာၾကာခဲ့သည့္အတြက္ ဦးဝိစာရခမ်ာ ဂုန္နီခင္းအိပ္ရာေပၚတြင္ ဗုန္းဗုန္းလဲလ်က္ မွိန္းစက္ေနေတာ္မူရရွာသည္။ စကားလည္းမေျပာႏုိင္၊ သတိမွာလည္း ေမ့တစ္ခ်က္ မေမ့တစ္ခ်က္ျဖစ္ေနသည္။ မ်က္ေစ့အလင္းေရာင္ကို ၾကည့္မရေအာင္ ျပင္းထန္လွေသာ ဒုကၡေဝဒနာမ်ားကို ခံစားေနရရွာေလသည္။
ထို႕ေနာက္ ဦးဝိစာရကို တံတားကေလးအရူးေထာင္ (ယခု စိတ္ေရာဂါအထူးကုေဆးရုံ)သို႕ ပို႕လိုက္ၾကျပန္သည္။ အရူးေထာင္သို႕ ေရာက္ေသာရက္မွာ (၁၂၈၉) ခု၊ နတ္ေတာ္လဆန္း (၇) ရက္ေန႕ျဖစ္သည္။ အရူးေထာင္သို႕ ေရာက္ေသာအခါ အရူးေထာင္အရာရွိမ်ားက “ေခြးမသားထမင္းစားပါလား” အစရွိသည့္ ဆဲဆိုၾကရုံမွ်မက ကုတင္ေပၚတြင္ ပက္လက္လွန္လ်က္ (၇) ရက္လံုးလံုးေျခႏွင့္လက္ေလးဘက္စလံုးကို တုတ္ေႏွာင္ထားျပီးလွ်င္ ရင္ဘတ္ကို ဖေနာင့္ႏွင့္ ေပါက္ျခင္း၊ မ်က္ေစ့ နားထင္တို႕ကို လက္သီးျဖင့္ ထိုးႏွက္ျခင္းတုိ႕ျဖင့္ ညွဥ္းဆဲၾကသည္။ ဤကဲ့သို႕ ရုိက္ႏွက္ရုံမက
မ်က္စိႏွင့္ ႏွာေခါင္းမ်ားထဲသို႕ ေရေလာင္းထည့္ၾက ျပန္သည္။ ေထာင္သူနာျပဳမ်ားကလည္း ဦးဝိစာရအား ပါးရုိက္သူရုိက္ၾကသည္။ “ဦးဝိစာရ ရွင္မရွက္ဘူးလား၊ ဘာျဖစ္လို႕ အမူလုပ္ေနတာလဲ၊ ကြ်န္မတို႕ကို ၾကည့္ပါဦး” စသည္ျဖင့္ ေျပာဆိုကာ အရွက္ေၾကာက္ကင္းမဲ့စြာ မ်က္လံုးကို အတင္းဆြဲဖြင့္သူ ဖြင့္ၾကသည္။
အသွ်င္ဦးဝိစာရအား တကယ့္အရူးမ်ားႏွင့္အတူ ထားရာအရူးမ်ားကလည္း ဦးဝိစာရအား ရုိက္သူကရုိက္၊ ဆဲသူကဆဲ၊ မစင္မ်ားျဖင့္ လိမ္းသူကလိမ္း ျပဳလုပ္ၾကသည္။ သို႕ေသာ္ ဦးဝိစာရမူကား ၎၏အဓိ႒ာန္ပါရမီႏွင့္ ခႏၱီပါရမီကား မပ်က္ခဲ့ေပ။
ထို႕ေနာက္ ေထာင္အရာရွိမ်ားသည္ ေထာင္တိုက္ပြဲျပင္းထန္မႈေၾကာင့္ (၁၂၈၉) ခုႏွစ္၊ တေပါင္းလဆန္း (၆) ရက္ေန႕နံနက္တြင္ ဆရာေတာ္အသွ်င္ ဦးဝိစာရအား သကၤန္းကို ျပန္ေပးအပ္လိုက္ၾကသည္။ နံနက္သကၤန္ေပးျပီးေနာက္ ေန႕လည္ (၁) နာရီခန္႕တြင္ ကာလကတၱားသို႕ ထြက္ခြာမည့္သေဘၤာျဖင့္ အိႏၵိယျပည္ ေမဒနီေထာင္သို႕ ပို႕လိုက္ျပန္ေလသည္။ ေမဒနီေထာင္မွ တစ္ဖန္ (၁၂၉၀) ျပည့္ႏွစ္၊ တေပါင္းလဆန္း (၇) ရက္၊ (၁၄- ၂- ၂၉)ေန႕တြင္ ကာလကတၱားျမိဳ႕ရွိ လာလဗဂ်ားရ ရဲဌာန၊ အလီပူရ ရဲဌာန၊ ဘလိဂန္ဂ် ရဲဌာနမ်ားသို႕ အသီးသီးပို႔၍ ဖမ္းဆီး ခ်ဳပ္ေႏွာင္ထားျပန္သည္။
ကာလကတၱားရွိ ရဲဌာနအသီးသီးမွ တစ္ဖန္ (၁၂၉၀) တေပါင္းလဆန္း (၁၁) ရက္၊ (၁၈၊ ၂၊ ၂၉) ေန႕တြင္ ရန္ကုန္ေထာင္ၾကီးသိုက ျပန္ပို႕လိုက္ၾကသည္။ ရန္ကုန္ေထာင္ၾကီးသို႕ ေရာက္ေသာအခါ ဆရာေတာ္ဦးကြာဝိႏၵာမိပတိ စီစဥ္ေပးေသာဆြမ္းကို ဘုန္းေပးေတာ္မူရရွာသည္။ ယင္းေနာက္ ရန္ကုန္ေထာင္မွ ဆရာေတာ့္အား လႊတ္လိုက္ေလသည္။
ေထာင္မွလြတ္လာေသာအခါ ဆရာေတာ္ဦးဝိစာရသည္ အမ်ဳိးသာလြတ္ေျမာက္ေရးအတြက္ ဆက္လက္ ေဆာင္ရြက္ျမဲ ေဆာင္ရြက္ျပန္သည္။ ၎ေထာင္ေပါင္းစံုႏွင့္ ၾကံဳေတြ႕ခဲ့ရေသာအေၾကာင္းကိုလည္း စာအုပ္ငယ္တစ္အုပ္ ကိုယ္တိုင္ေရးသား ျဖန္႕ခ်ိခဲ့ေလသည္။
ထိုအခ်ိန္၌ အိႏၵိယျပည္မွေရာက္၍လာေသာ မဟတၱမဂႏၵီၾကီးကို ျမန္မာျပည္မွ အၾကီးမက်ယ္ ၾကိဳဆိုဧည့္ခံၾကရာ ထုိဧည့္ခံပြဲ အခမ္းအနားမ်ား၌ ဦးဝိစာရသည္ ႏိုင္ငံေရးဝတၱရားမ်ားကို တက္ေရာက္ေဟာေျပာေတာ္မူခဲ့သည္။ ထို႕ျပင္ သံုးခြျမိဳ႕အပိုင္ ဖရုံကန္ရြာတြင္ က်င္းပေသာ ဟံသာဝတီစီရင္စုလံုးဆိုင္ရာ ဝံသာႏုအသင္းခ်ဳပ္ၾကီး၏ ႏွစ္ပတ္လည္ အစည္းအေဝးႏွင့္ ပရိယတိၱစာျပန္ပြဲမ်ားတြင္လည္း တရားေဟာခဲ့ျပန္သည္။
ထို႕ေၾကာင့္ ျမန္မာျပည္သို႕ေရာက္လာစဥ္က မဟတၱမဂႏၵီၾကီး၏ အၾကံေပးတိုက္တြန္းခ်က္ႏွင့္ အိႏၵိယအမ်ဳိးသား ကြန္ဂရက္ၾကီးမွ ေဆးဝါးကုသေပးရန္ စီစဥ္ဖိတ္ၾကားခ်က္အရ ဦးဝိစာရသည္ (၁၂၉၁) ခုႏွစ္၊ တန္ခူးလဆုတ္ (၁၃) ရက္၊ (၆၊ ၄၊ ၂၉) ေန႕တြင္ ကာလကတၱားသို႕ ထြက္ခြာမည့္သေဘၤာျဖင့္ အိႏၵိယျပည္သို႕ ၾကြေရာက္ေတာ္မူရန္ သေဘၤာဆိပ္သို႕အဆင္း ခရီးသြားမည္ဆဲဆဲ၌ တတိယအၾကိမ္ အဖမ္းခံရျပန္သည္။ ယခု အဖမ္းခံရျခင္းမွာ သံုးခြျမိဳ႕အပိုင္ ဖရုံကန္ရြာ၌ေဟာေျပာေသာ တရားမ်ားသည္ အစိုးရအၾကည္ညိဳပ်က္ေစေသာေၾကာင့္ ပုဒ္မ ၁၂၄ (က)အရ အဖမ္းခံရျခင္းျဖစ္သည္ဟု ဆိုသည္။ ဆရာေတာ္သည္ (၁၈၊ ၂၊ ၂၉) ရက္ေန႕တြင္ ေထာင္မွလြတ္ျပီး (၆၊ ၄၊ ၂၉) ရက္ေန႕တြင္ ျပန္လည္အဖမ္းခံရသျဖင့္ ေထာင္အျပင္တြင္ တစ္လႏွင့္ ငါးရက္ေသာ ေနေတာ္မူခဲ့ရရွာသည္။
ရန္ကုန္ေထာင္တြင္ အက်ဥ္းသားအျဖစ္ သီတင္းသံုးေတာ္မူခိုက္ ႏိုင္ငံေရးသမားမ်ားကို ထားေလ့ရွိေသာ အထူးခန္း၌ ေနခြင့္ျပဳရန္ေတာင္းဆိုရာ မရသျဖင့္ (၁၂၉၁) ခုႏွစ္၊ ကဆုန္လဆန္း (၂) ရက္ေန႕မွစ၍ ဆရာေတာ္ ဦးဝိစာရသည္ ဆြမ္းဘုန္းမေပးဘဲ အစာငတ္ခံတိုက္ပြဲ ဝင္ျပန္သည္။ ေထာင္အာဏာပိုင္မ်ားမွတစ္ဆင့္ ျမန္မာျပည္ဘုရင္ခံထံသို႕ ထပ္မံ၍ ေတာင္းဆိုခ်က္ (၃)ခ်က္ကိုလည္း ေတာင္းဆိုလိုက္သည္။
၎တို႕မွာ (၁)ေထာင္ဒဏ္အျပစ္ေပးခံရေသာ ရဟန္းေတာ္မ်ားအား သကၤန္းဝတ္ခြင့္ေပးရန္၊ (၂)ေထာင္အတြင္း၌ ဝိနည္းေတာ္အရ တစ္လႏွစ္ၾကိမ္ ဥပုသ္ေန႕တိုင္း ဥပုသ္ျပဳခြင့္ေပးရန္၊ (၃) ႏိုင္ငံေရးရာကိစၥမ်ားႏွင့္ ပတ္သက္၍ ေထာင္တြင္းေရာက္ ရဟန္းမ်ားအား ထိုက္တန္ေသာ သီတင္းသံုးခြင့္ျပဳရန္တို႕ ျဖစ္သည္။ သို႕ေသာ္ဆိုင္ရာက မလိုက္ေလ်ာခဲ့သျဖင့္ ဆရာေတာ္သည္ ရဟန္းတို႕ေဆာက္တည္အပ္ေသာ ပါတိေမာကၡရသံဝရသီလပ်က္စီးမည္ကို စိုးရိမ္၍ အသက္ကိုအေသခံျခင္းကသာ ျမတ္သည္ဟု ဆံုးျဖတ္ေတာ္မူျပီးလွ်င္ မိမိေတာင္းဆိုေသာ အခ်က္ႏွစ္ခ်က္ကိုသာ မရက အစာငတ္ပင္ခံေတာ့မည္ဟု ဆံုးျဖတ္ေတာ္မူျပီးလွ်င္ ဆြမ္းကိုဘုန္းမေပးေတာ့ေခ်။
(၁၂၉၁) ခုႏွစ္၊ ပထမဝါဆိုလဆုတ္ (၈) ရက္ေန႕၊ (၁၈၊ ၆၊ ၂၉)မွာ ဦးဝိစာရ၏အမႈကို ရုံးတင္စစ္ေဆးမည့္ေန ျဖစ္သည္။ ဆြမ္းဘုန္းမေပးဘဲ ေနခဲ့သည္မွာ ထို႕ေန႕အထိဆိုလွ်င္ (၈၁) ရက္တိုင္တိုင္ ရွိေနျပီျဖစ္သျဖင့္ ဦးဝိစာရမွာ လဲေလ်ာင္းရာမွ မထႏိုင္ေတာ့ေပ။ ရုံးေတာ္သို႕ ထုတ္ယူရန္မျဖစ္ႏိုင္ေတာ့သျဖင့္ ဟံသာဝတီစက္ရွင္ တရားသူၾကီးသည္ ေထာင္တြင္းသို႕ဝင္ေရာက္ကာ ဆရာေတာ္ဦးဝိစာရအား အျပစ္ရွိသူဆိုကာ တစ္ကြ်န္းပို႕ အလုပ္ၾကမ္းႏွင့္ ေထာင္ဒဏ္ (၆)ႏွစ္ အျပစ္ေပးလိုက္သည္။ ထုိ႕ေနာက္ အျပစ္ဒဏ္ရျပီး အက်ဥ္းသမားတစ္ဦးအျဖစ္ျဖင့္ ဦးဝိစာရဝတ္ရုံထားေသာ သကၤန္ကိုလည္း တစ္ခါတည္း ခြ်တ္ယူသြားၾကေလသည္။ ထိုအခ်ိန္မွစ၍ ခါးတြင္အဝတ္မရွိေတာ့ဘဲ ပက္လက္သာ သီတင္းသံုးေနရရွသည္။
အျပင္တြင္ ဦးဝိစာရႏွင့္ပတ္သက္၍ ေကာလဟသ သီတင္းအမ်ဳိးမ်ဳိး ျဖစ္ေနသျဖင့္ (၁၂၉၁) ခုႏွစ္၊ ဝါေခါင္လဆန္း (၁၃)ရက္၊ (၁၇၊ ၈၊ ၂၉) စေနေန႕တြင္ ဝံသာႏုသတင္းစာတိုက္မွ ကိုယ္စားလွယ္မ်ားသည္ ေထာင္တြင္းသို႕ ဝင္ေရာက္ဖူးေမွ်ာ္ၾကေသာအခါ ေထာင္တြင္းတြင္ ထပ္မံျပစ္မႈက်ဴးလြန္ေသာ အက်ဥ္းသားတို႕အား တစ္ဦးစီသီးသန္႕ ခ်ဳပ္ထားရာ တိုက္ေထာင္အခန္း (၂၀) အတြင္းရွိ ကုတင္ေပၚတြင္ ဗလာကိုယ္ခ်ည္း ျငိမ္သက္စြာ ေမွးမွိတ္ေနသည္ကို ေတြ႕ျမင္ၾကရသည္။ ဆရာေတာ္ဦးဝိစာရအသွ်င္ျမတ္၏ ခႏၶာကိုယ္ၾကီးမွာ အရုိးႏွင့္အေရမွ်သာ က်န္ေတာ့လ်က္ ေက်ာႏွင့္ဝမ္းဗိုက္တို႕မွာ ကပ္လုနီးပါးျဖစ္ေနေပသည္။ ကိုယ့္ကိုယ္ကိုပင္မထူႏိုင္မထႏိုင္ မေရႊ႕ေျပာင္းႏိုင္ေတာ့ေအာင္ ခြန္အားလံုးဝကုန္ခန္းေနေခ်သည္။
ထိုကဲ့သို႕ ေၾကကြဲဖြယ္ရာျမင္းကြင္းကို ရုတ္တရက္ျမင္ေတြ႕ၾကရသည့္သတင္းစာတိုက္က ကိုယ္စာလွယ္မ်ား အားလံုး တုန္လႈပ္ေခ်ာက္ခ်ားကာ စိတ္ထိခိုက္လြန္းၾကသျဖင့္ အခ်ဳိ႕ငိုသူငို၊ ၾကက္ေသေသသူေသကာ ဘာကိုေျပာ၍ ဘာလုပ္ရမွန္းပင္မသိ ေငးစိုက္၍ေတြေဝေနမိၾကသည္။
ကိုယ္စားလွယ္မ်ား၏ စကားသံသဲ့သဲ့ ၾကားမိဟန္တူေသာ အသွ်င္ဦးဝိစာရသည္ မ်က္လံုးကိုအားယူဖြင့္၍ ၾကည့္ရႈသည့္အခါတြင္ ဝံသာႏု သတင္းစာတိုက္မွ ဒကာမ်ား လာေရာက္ၾကသည့္အေၾကာင္းကို ဝိုင္းဝန္း ေလွ်ာက္ထားၾကသည္။
ထိုအခါ ဆရာေတာ္သည္ ပက္လက္ေနရာမွပင္ မိန္႕ၾကားသည္မွာ “သာသနာေတာ္ အေရးအခြင့္အတြက္ ပါဋလိပုတ္ျပည္ ရဟန္းေတာ္မ်ား အသက္စြန္႕လႊတ္ေတာ္မူခဲ့ၾကဖူးသည့္လမ္းစဥ္အတိုင္း ငါတုိ႕သည္လည္း အသက္စြန္႕လႊတ္ရန္ ျမတ္ေသာအဓိ႒ာန္ ပါရမီကို ျပည့္ေျမာက္ေအာင္ ေဆာက္တည္လ်က္ေနျခင္းျဖစ္ေၾကာင္း၊ ယခုအတိုင္းဆိုလွ်င္ ဥပုသ္ႏွစ္ပတ္မွ်သာ ငါ၏အသက္ခႏၶာတြဲတည္ရွိေနႏိုင္ေတာ့မည္။ သာသနာေတာ္၏မ်က္ႏွာကို ေထာက္ထား၍ အမ်ဳိးဘာသာ သာသနာပညာအတြက္ ၾကိဳးစားေဆာင္ရြက္ၾကပါ” ဟု မိန္႕ေတာ္မူခဲ့ေလသည္။ ဝံသာႏုသတင္းစာတိုက္မွ ကိုယ္စားလွယ္မ်ားက ၎တို႕ေတြ႕ျမင္ၾကားသိခဲ့ရသမွ်ကို တစ္ဆင့္ တိုင္းျပည္သို႕ ျပန္လည္အသိေပးေရးသား တင္ျပခဲ့ၾကေလသည္။
ထိုအခ်ိန္၌ အသွ်င္ဦးဝိစာရအတြက္ ရဟန္းရွင္လူမ်ားကပါ မခံမရပ္ျဖစ္လာၾကသည္။ ျမန္မာျပည္ဥပေဒျပဳ လႊတ္ေတာ္အတြင္း၌ “ဦးဝိစာရ ေထာင္တြင္းအေျခအေနသည္ တစ္ေန႕တျခားဆိုရြားလာျပီျဖစ္ေသာေၾကာင့္ အျခားကိစၥမ်ားကိုရပ္ဆိုင္း၍ ဦးဝိစာရကိစၥကို လႊတ္ေတာ္မွာ ေဆြးေႏြးခြင့္ျပဳရန္” ဥပေဒျပဳအမတ္ သာယာဝတီဦးပုက အဆိုတစ္ရပ္တင္သြင္းခဲ့သည္။ သို႕ေသာ္ လႊတ္ေတာ္ဥကၠ႒က ဦးဝိစာရသည္ အေရးၾကီးေသာ ကိစၥမဟုတ္ဟူ၍ အေၾကာင္းျပကာ လႊတ္ေတာ္၌ေဆြးေႏြးခြင့္မျပဳခဲ့ေခ်။ ထို႕ေၾကာင့္ သာယာဝတီဦးပုက လႊတ္ေတာ္ဥကၠ႒အေပၚ အယံုအၾကည္မရွိ အဆိုတင္သြင္းခဲ့ေလသည္။ ထိုအခ်ိန္က လႊတ္ေတာ္ဥကၠ႒မွာ (၂၁) ဦးအဖြဲ႕ဝင္ျဖစ္သူ (ေနာင္) (၉၁)ဌာနအုပ္ခ်ဳပ္ေရးေခတ္၌ နန္းရင္းဝန္ျဖစ္လာသူ ဝတ္လံုေတာ္ရ ဦးပုပင္ျဖစ္သည္။
လႊတ္ေတာ္အျပင္ဘက္၌လည္း (၁၂၉၁) ခုႏွစ္၊ ဝါေခါင္လဆုတ္ (၆)ရက္၊ (၂၅၊ ၈၊၂၉) ေန႕တြင္ ဦးဝိစာရအတြက္ ရန္ကုန္ျမိဳ႕လံုးကြ်တ္အစည္းအေဝးက်င္းပကာ “ဦးဝိစာရ၏ ေတာင္းဆိုခ်က္မ်ားကို အစိုးရက လိုက္ေလ်ာခြင့္ျပဳရန္” ဆံုးျဖတ္ခ်က္ခ်ျပီးလွ်င္ ေကာ္မတီတစ္ခု ဖြဲ႕စည္းေဆာင္ရြက္ၾကသည္။ ထိုဆံုးျဖတ္ခ်က္အရ အလယ္ေတာရဆရာေတာ္၊ ဗားဂရာဆရာေတာ္၊ သာဓုတိုက္အုပ္ဆရာေတာ္၊ ေဇာတနာရာမဆရာေတာ္၊ ရတနစႀကႍေက်ာင္းဆရာေတာ္ႏွင့္ ဝံသာႏုသတင္းစာတုိက္အုပ္ ဦးေမာင္ေမာင္ခင္တို႕သည္ ထိုအခ်ိန္က ျပည္ထဲေရးဝန္ၾကီးျဖစ္သူဆာေဂ်ေအေမာင္ၾကီး ရုံးခန္းသို႕သြားေရာက္ကာ ဆံုးျဖတ္ခ်က္အတိုင္း တိုက္တြန္းေျပာဆိုၾကသည္။ သို႕ေသာ္ ဆာေဂ်ေအေမာင္ၾကီးက “မည္သည့္နည္းႏွင့္ျဖင့္ ဦးဝိစာရကိုယ္ေတာ္ မေသေစရပါ၊ ေထာင္ဆရာဝန္မ်ားထံမွ အစီရင္ခံစာရရွိထားပါတယ္၊ တပည့္ေတာ္တာဝန္ယူပါတယ္” ဟူ၍မတင္မက် ေက်နပ္ဖြယ္မရွိေသာ စကားကိုသာျပန္ၾကားေလွ်ာက္ထားခဲ့ေလသည္။ ဤသို႕ျဖင့္ အေျဖတစ္စံုတရာမရရွိဘဲ ေက်ာင္းသို႔အသီးသီးျပန္လည္ ၾကြေရာက္ခဲ့ၾကရေလသည္။
အသွ်င္ဦးဝိစာရကုိယ္ေတာ္သည္ ရန္ကုန္ေထာင္ၾကီးအတြင္း ဆြမ္းအာဟာရ လံုးဝမသံုးေဆာင္ဘဲ ေနခဲ့သည္မွာရက္ေပါင္း (၁၄၀)မွ်ၾကာခဲ့ျပီးျဖစ္သျဖင့္ ကိုယ္စိတ္ႏွစ္ပါးအလြန္ပင္ပန္းႏြမ္းနယ္လ်က္ အျပင္းအထန္ ေဝဒနာခံစားရရွာျပီးဟု သတင္းစကားၾကားသိရသည့္အခါ စီရင္စုတိုင္းဆိုင္ရာ အထူးသံဃာအက်ိဳးေဆာင္ဖြဲ႕တာဝန္ခံ ၾကည့္ျမင္တိုင္ဥယ်ာဥ္တိုက္ တြံေတးေက်ာင္းဆရာေတာ္ ဦးေကတုႏွင့္အတူ ဦးစီုးသိမ္း (ဂ်ီစီဘီေအ)၊ အသင္းခ်ဳပ္တိုက္အုပ္အာလံ ဦးလာဘတို႔သည္ သက္ဆိုင္ရာအာဏာပိုင္တို႔ထံ ေထာင္တြင္းဝင္ေရာက္ၾကည့္ရႈခြင့္ေတာင္၍ အသွ်င္ဦးဝိစာရအားဖူးေျမွာ္ၾကသည္။
အသွ်င္ဦးဝိစာရ၏ အေျခအေနမွာ ခန္႔မွန္းေမွ်ာ္လင့္ထားသည္ထက္ပင္ အလြန္အမင္းဆိုးဝါးစြာ ေတြ႕ျမင္ လိုက္ရသျဖင့္ ေၾကကြဲဝမ္းနည္းခဲ့ၾကရေတာ့သည္။ ထို႔အခါ ဦးဝိစာရကိုယ္ေတာ္အား ရန္ကုန္ဗဟိုေထာင္ၾကီးအတြင္း ၾကိဳးစင္သို႕တက္အံ့ဆဲဆဲ အက်ဥ္းသမားတို႕အား တစ္ဦးစီတစ္ခန္းစီထားရွိရာ ၾကိဳးတိုက္အခန္း (၅) ရွိ ကုတင္တစ္လံုးေပၚတြင္ အျပဳအစုအေစာင့္အေရွာက္ကင္းမဲ့စြာ ဗလာကိုယ္ထီး မလႈပ္မရွက္ ပက္လက္ေနသည္ကို ေတြ႕ရေပသည္။
ေရွးယခင္အခါက ကိုယ္ခႏၶာျပည့္ျဖိဳးေတာင့္တင္း၍ ခြန္အားသန္စြမ္းခဲ့ေသာ ဦးဝိစာရကိုယ္ေတာ္သည္ ယခုအခါ အရုိးႏွင့္အေရျပားခ်ပ္ခ်ပ္မွ်သာ က်န္ေတာ့သည္။ မ်က္လံုးအစံုတို႕အေပၚမွ မ်က္ခြံတို႕သည္လည္း ခ်ဳိင့္ဝင္နိမ့္က်လ်က္ လက္တစ္ႏႈိက္စာမွ်နက္ရႈိင္းေနရွာျပီျဖစ္၍ အလင္းဓာတ္ပင္ ေျခာက္ေသြ႕ကုန္ခမ္းေနျပီဟုမွတ္ထင္ ရေတာ့သည္။ ဦးေကတုႏွင့္ ဦးလာဘတို႕သည္ မျမင္ရက္မၾကည့္ရက္ႏိုင္ေအာင္ ပံုပန္သဏ²ာန္ယိုယြင္းပ်က္စီးေနရွာျပီျဖစ္ေသာ ဦးဝိစာရကိုယ္ေတာ္၏ နားအနီးကပ္၍ ‘တပည့္ေတာ္တို႕လာေရာက္ၾကည့္ရႈပါသည္ဘုရား’ ဟု ေလွ်ာက္ထားရာ မ်က္လံုးအိမ္ကို အႏိုင္ႏိုင္ဖြင့္ကာ အားယူ၍ ေလသံတိုးတုိးျဖင့္ “….မ်က္…မွန္….အလွဴ….ခံ…..ပါ၊ သမၼအာပတၱိ…..ေယာ…အာ…ေရာ….စ…..ယာ….မိ။ တိုင္း…ျပည္…ကို…လိမ္…..မာ….ရစ္….ၾက….ပါ…လို႕…မွာ…လိုက္….ပါ…တယ္” ဟုသာ ေနာက္ဆံုးစကားမိန္႕ၾကားမွာထားခဲ့ျပီး ဆက္လက္ေျပာဆိုျခင္းမျပဳႏိုင္ရွာေတာ့ေပ။ မ်က္ျဖဴလန္၍ ေမာဟိုက္ပင္ပန္း ေနရွာသည္ကို (၁၀)မိနစ္ခန္႕ ေစာင့္ၾကည့္ရႈျပီးေနာက္ မခ်ိတင္ကဲ စိတ္မေကာင္းစြာျဖင့္ ဦေကတုႏွင့္ဦးလာဘ ကိုယ္ေတာ္ႏွစ္ပါးသည္ ဦးဝိစာရအားေက်ာခိုင္း၍ ေထာင္တြင္းမွ ျပန္လာခဲ့ေတာ့သည္။
ထို႕ေနာက္ကား ဦးဝိစာရထံသို႕ မည္သူ႕ကိုမွ်ဝင္ေရာက္ေတြ႕ခြင့္မေပးေတာ့ေခ်။
ဆရာေတာ္ဦးေကတုသည္ ေက်ာင္းသို႕ျပန္ေရာက္ျပီးေနာက္ ဦးဝိစာရေက်ာင္းတြင္ သီတင္းသံုးစဥ္အခါက ဝတ္မပ်က္ေန႕ေန႕ညည ပူေဇာ္ကန္ေတာ့ခဲ့ဖူးေသာ ေက်ာက္ျဖဴဘုရားဆင္းတုေတာ္၏လက္ေပၚတြင္ ဦးဝိစာရ လွဴဒါန္းလိုက္ေသာ မ်က္မွန္ကို ျဖည္းညွင္းစြာ ကပ္လွဴတင္ထား၍ ဝတ္ခ်ဆုေတာင္းရင္း နာရီဝက္မွ်လႈိက္လွဲ ပူေဆြးရႈိက္ၾကီးတငင္ငိုေၾကြးေတာ္မူရွာေလသည္။
ထိုေန႕တစ္ဆက္တည္းမွာပင္ စီရင္စုတုိင္းဆိုင္ရာအထူးသံဃအက်ဳိးေဆာင္အဖြဲ႕၏ အမႈေဆာင္အစည္းအေဝးကို ေခၚယူက်င္းပလ်က္ ျမင္ေတြ႕ခဲ့သမွ် ျဖစ္ေၾကာင္းကုန္စင္ ျပန္လည္ေလွ်ာက္တင္ျပီးေနာက္ အစည္းအေဝးမွ (၁) ဦးဝိစာရသည္ ပ်ံလြန္ ေတာ္မူအံ့နီးနီး အခ်ိန္သို႕ေရာက္ေနရွာျပီျဖစ္၍ ၎၏အဓိကေတာင္းဆိုခ်က္မ်ားျဖစ္သည့္ သကၤန္းဝတ္ရုံခြင့္ႏွင့္ ဥပုသ္ျပဳခြင့္တို႕ကို အျမန္ဆံုးအစိုးရတို႕က လိုက္ေလ်ာျပဳရန္။ (၂) အကယ္၍ အစိုးရတို႕က ခြင့္မျပဳေသာေၾကာင့္ အသွ်င္ဦးဝိစာရကိုယ္ေတာ္ ပ်ံလြန္ေတာ္မူလွ်င္ အထူးသံဃအက်ဳိးေဆာင္အဖြဲ႕ဝင္ သံဃာေတာ္ အားလံုးတို႕သည္ ေထာင္တြင္းတြင္ အသွ်င္ဦးဝိစာရက်င့္ေဆာင္သြားသည့္လမ္းစဥ္အတိုင္း လိုက္နာေဆာင္ရြက္ေတာ္မူ ၾကမည္ဟု ဆံုးျဖတ္ခ်က္ႏွစ္ရပ္ ခ်မွတ္ခဲ့သည္။ ယင္းဆံုးျဖတ္ခ်က္မ်ားကိုလည္း အစိုးရအာဏာပိုင္မ်ားထံႏွင့္ သတင္းစာ တိုက္အသီးသီးသို႕ ေပးပို႔အေၾကာင္းၾကားၾကသည္။
အလားတူပင္ ဦးစိုးသိမ္း (ဂ်ီစီဘီေအ) အသင္းခ်ဳပ္က အေရးေပၚအစည္းအေဝးတစ္ရပ္ကိုလည္း ေနာက္တစ္ေန႕တြင္ ေခၚယူက်င္းပျပီးေနာက္ (၁) အသွ်င္ဦးဝိစာရ ၏ တရားမွ်တေသာေတာင္းဆိုခ်က္မ်ားကို အျမန္ဆံုး အစိုးရက လိုက္ေလ်ာရန္။ (၂) အကယ္၍ အသွ်င္ဦးဝိစာရ ပ်ံလြန္ေတာ္မူခဲ့လွ်င္ အေလာင္းေတာ္ကို ဦးစုိးသိမ္း (ဂ်ီစီဘီေအ) ထံ အပ္ႏွံရန္ ဆံုးျဖတ္ၾက၍၊ ယင္းဆံုးျဖတ္ခ်က္မ်ားကို ေန႕ခ်င္းျပည္ထဲေရးဌာနသို႕ အေၾကာင္းၾကား ေပးလိုက္ၾကသည္။

● ပ်ံလြန္ေတာ္မူျပီ

အသွ်င္ဦးဝိစာရသည္ ဗုဒၶဘာသာ ရဟန္းေတာ္မ်ား၏ဝိနည္းသိကၡာပုဒ္ႏွင့္အညီ ရသင့္ရထိုက္ေသာ ေထာင္တြင္းအခြင့္အေရးမ်ားကို အာဇာနည္ပီပီ ဇြဲၾကီးၾကီးျဖင့္ ရက္လ ရွည္ၾကာစြာ အစာငတ္ခံတိုက္ပြဲဝင္ေနရာမွ (၁၆၆) ရက္ေျမာက္ေသာ ျမန္မာသကၠရာဇ္ (၁၂၉၁) ခု၊ ေတာ္သလင္းလဆုတ္ (၂)ရက္၊ (၁၉၊ ၉၊ ၂၉) ၾကာသပေတးေနည (၈) နာရီ မိနစ္ (၂၀) အခ်ိန္တြင္ ရန္ကုန္ေထာင္အတြင္း၌ ပ်ံလြန္ေတာ္မူခဲ့ရေလသည္။
ဆရာေတာ္အသွ်င္ဦးဝိစာရ ပ်ံလြန္ေတာ္မူေၾကာင္း ရုတ္တရက္ၾကားသိလိုက္ရသည္ႏွင့္တစ္ျပိဳင္နက္ ဒကာ၊ ဒကာမမ်ားသာမက သံဃာေတာ္မ်ားပင္ ယူၾကံဳးမရေၾကကြဲဝမ္းနည္းစြာငိုေၾကြးၾကေတာ့သည္။ ပ်ံလြန္ေတာ္မူစဥ္က ဆရာေတာ္၏ သက္ေတာ္မွာ (၄၁) ႏွစ္မွ်သာရွိေသးသည္။ လက္ရွိသက္တမ္းအရဆိုလွ်င္ လူ႕ဘဝခရီးကို လမ္းတစ္ဝက္မွ်သာေလွ်ာက္ခဲ့ရေသးသည္ဟု ဆိုရေပမည္။
တစ္ခ်ိန္တည္းတြင္ ဦးစိုးသိမ္း (ဂ်ီစီဘီေအ)မွလည္း အေလာင္းေတာ္ကို ျပန္လည္ေပးရန္ အစိုးရႏွင့္ ေထာင္အာဏာပိုင္တို႕ထံ ခ်က္ခ်င္းသြားေရာက္ေတာင္းဆိုၾကေလသည္။ သို႕ရာတြင္ ယင္းကိစၥႏွင့္ပတ္သက္၍ အစိုးရအဖြဲ႕က မည္သို႕အေရးယူေဆာင္ရြက္သင့္သည္ကို စဥ္းစားဆဲရွိေၾကာင္း၊ အမိန္႕တစ္စံုတရာမရရွိေသးမီ ျပန္လည္ေပးအပ္ခြင့္မရွိေၾကာင္းျဖင့္ မေရမရာအေျဖကိုသာ ရရွိခဲ့ၾကသည္။ ထို႕ေၾကာင့္ အေလာင္းေတာ္ကို မရမေနဆူပူ ေတာင္းဆိုရန္သာ အခ်င္းခ်င္းစုေဝးတိုင္ပင္ေနၾကရေတာ့သည္။
သို႕ျဖင့္ ေနာက္တစ္ေန႕နံနက္ပိုင္းတြင္ ရဟန္းရွင္လူပရိသတ္မ်ားစုေဝးျပီးေနာက္ ရန္ကုန္ေထာင္သို႕ သြားေရာက္ကာ ကိုယ္တိုင္အေလာင္းေတာ္ကို ပင့္ေဆာင္ယူၾကရန္ ညလံုးေပါက္စီစဥ္ျပင္ဆင္ေနၾကသည္။ အျခားတစ္ဘက္မွလည္း အစိုးရတို႕က ညတြင္းခ်င္းေထာင္တြင္းမွ အေလာင္းေတာ္ကိုျပင္ပသို႕ ထုတ္ယူ ေဖ်ာက္ဖ်က္ပစ္မည္ကို စိုးရိမ္ၾကီးစြာျဖင့္ ရဟန္းပ်ဳိအခ်ဳိတို႕အား ေထာင္ပတ္ဝန္းက်င္အနီးအနားမွ ေစာင့္ၾကည့္အကဲခတ္ရန္ အပူတျပင္း စီစဥ္ေစလႊတ္ၾကျပန္သည္။
ထိုသို႕စီစဥ္၍ ျပင္ဆင္ေနခိုက္ ေတာ္သလင္းလဆုတ္(၃) ရက္ေန႕ နံနက္ေဝလီေဝလင္း (၄)နာရီ အခ်ိန္ခန္႕ေလာက္တြင္ လက္နက္ကိုင္ ပုလိပ္အမႈထမ္းတစ္စုသည္ ေထာင္အရာရွိတစ္ဦးႏွင့္အတူ ေလာ္လီကားတစ္စီးျဖင့္ ၾကည့္ျမင္တိုင္ဥယ်ာဥ္တိုက္ တြံေတးေက်ာင္းအတြင္းသို႕ ရုတ္တရက္ေရာက္လာေသာ ကြ်န္းေခါင္းၾကီးတစ္ခုထဲတြင္ ရုပ္ပ်က္ဆင္းပ်က္ျဖစ္ေနေသာ အရုိးစုသက္သက္မွ်သာက်န္ရွိေတာ့သည့္ အသွ်င္ဦးဝိစာရအေလာင္းေတာ္ကို လာေရာက္ပို႕သည္ကိုသာ အံ့အားသင့္စြာေတြ႕ရွိရေလေတာ့သည္။ တြံေတးေက်ာင္းမွာ ဆရာေတာ္ သက္ေတာ္ ထင္ရွားရွိစဥ္က သီတင္းသံုးေက်ာင္းျဖစ္သည္။ ဤသို႕ျဖင့္ ေလာင္းေတာ္ေရာက္ျပီဆိုေသာသတင္းမွာ ေတာမီးေလာင္ သကဲ့သို႕ နာရီပိုင္းအတြင္းမွာပင္ ပ်ံ႕ႏွံ႕သြားသျဖင့္ ၾကည့္ျမင္တိုင္၊ အလံု၊ ဗာဂရာႏွင့္ ကမာရြတ္စေသာ နီးစပ္ရာရပ္ကြက္ တို႕မွ ရဟန္းေရာလူပါ ရာေထာင္မက မိုးမလင္းမီစုေဝးေရာက္ရွိလာၾကေလသည္။
ယင္းေနာက္ ဥယ်ာဥ္တိုက္ နိဗၺာန္စံေက်ာင္းမွ ေရႊတိဂုံေစတီေတာ္ၾကီး၏ အေနာက္ဖက္ေစာင္းတန္း အျပင္ကြက္လပ္သို႕ ပင့္ေဆာင္ခဲ့ၾကသည္။ ဦးဝိစာရ ဈာပနေကာ္မတီက ဦးဝိစာရဈာပနကို ေရႊတိဂုံဘုရား၏ အေနာက္ဘက္မုခ္တြင္ က်င္းပရန္ ဆံုးျဖတ္ၾကသည္။
သို႕ေသာ္ ထိုအခ်ိန္က အေနာက္ဘက္မုခ္ဖြင့္ပြဲႏွင့္တိုက္ဆိုင္ေန၍၊ ဘုရားေဂါပကလူၾကီးမ်ားက မုခ္ဖြင့္ပြဲမွာ မဂၤလာကိစၥျဖစ္၊ အမဂၤလာမႈျဖစ္ေသာ ဘုန္းၾကီးပ်ံပြဲဝင္ေရာက္လာျခင္းကို သေဘာမတူႏိုင္ေၾကာင္း ကန္႕ကြက္ခဲ့ၾကသည္။ ဈာပနေကာ္မတီႏွင့္ ဘုရားလူၾကီးမ်ား အၾကိမ္ၾကိမ္ေဆြးေႏြးျပီး ေနာက္ဆံုး၌ ဘုရားၾကီး၏ အေနာက္ဘက္ ဝတၱကေျမထဲတြင္မဟုတ္ဘဲ ကန္ေတာ္မင္ပန္ျခံထဲ၌ ဈာပနပြဲကို က်င္းပရန္ သေဘာတူညီမႈရၾကသည္။
သုိ႕ျဖင့္ (၁၂၉၁) ခုႏွစ္၊ တပို႔တြဲလဆန္း (၁၁) ရက္၊ (၈၊ ၂၊ ၃၀)ရက္ေန႕ ညေန (၄)နာရီခြဲေက်ာ္ေက်ာ္အခ်ိန္တြင္ ဘုရာၾကီး၏ အေနာက္ေတာင္ဘက္ ကန္ေတာ္မင္ပန္းျခံေျမ၌ ဆရာေတာ္ဦးဝိစာရ၏ အဂၢိဈာပနသာဓုကိဠနသဘင္ျဖင့္ သၿဂႋဳလ္ပူေဇာ္ခဲ့ၾကေလသည္။ ဈာပနပြဲသို႕လာေရာက္ပူေဇာ္ၾကေသာ ပရိသတ္မွာ တစ္သိန္းေက်ာ္မွ်ရွိေလသည္။ ပရိသတ္တစ္သိန္းေက်ာ္တို႕၏ “ျမန္မာျပညၾကီး လြတ္လပ္ေရး အျမန္ေအာင္ပါေစ”၊ “ရဟန္းေတာ္မ်ား ေထာင္ဥပေဒ အျမန္ပ်က္ပါေစ”၊ “အသွ်င္ဦးဝိစာရကိုယ္ေတာ္ၾကီး၏ အၾကံေအာင္ပါေစ”၊ “အဂၤလိပ္အစိုးရ အုပ္ခ်ဳပ္ျခင္းမွ အျမန္ကင္းပါေစ” ဟူေသာ ေၾကြေၾကာ္သံမ်ားကား ဘုရားၾကီး၏အေနာက္ဘက္တစ္ဝိုက္တြင္ ပဲ့တင္ထပ္သြားေလသည္။

● အရုိးအုိးေစတီ

မီးသၿဂႋဳဟ္ျပီးေနာက္ တပည့္သံဃာေတာ္တို႕သည္ အရုိးမ်ားကို ေကာက္ယူ၍ အစဥ္အမွတ္တရ ျဖစ္ေစရန္ အျမင့္ငါးေပရွိေသာ အရုိးအိုးေစတီတစ္ဆူကို စတုဒီသာဇရပ္ၾကီး (ယခု အင္းေလးဓမၼာရုံၾကီး၀ အနီး ေျမေပၚတြင္ တည္ထားခဲ့ၾကသည္။ သို႕ေသာ္ ထိုစဥ္က သမိုင္းအစဥ္အလာကို ထိန္းသိမ္းမႈႏွင့္ ေလးစားတန္ဘိုးထားမႈမ်ား မရွိခဲ့ေသာေၾကာင့္ ယခုအခါ ဦးဝိစာရအရုိးအိုးေစတီသည္ မည္သို႕မည္ပံု ပ်က္စီးေပ်ာက္ဆံုသြားသည္ကို မည္သူမွ်မသိၾကေတာ့ေခ်။
ဤသို႕ ဆရာေတာ္ အသွ်င္ဦးဝိစာရ ပ်ံလြန္ေတာ္မူရျခင္းအတြက္ ရန္ကုန္ျမိဳ႕ေတာ္ႏွင့္တကြ အျမိဳ႕ျမိဳ႕အနယ္နယ္တြင္ အစည္းအေဝးမ်ားက်င္းပကာ ဦးဝိစာရ အသွ်င္ျမတ္ၾကီး၏ဂုဏ္ေက်းဇူးကို ခ်ီးက်ဴးရင္း နယ္ခ်ဲ႕အဂၤလိပ္အစိုးရကို ရႈတ္ခ်ခဲ့ၾကသည္။ ျမန္မာႏိုင္ငံသာမက အိႏၵိယႏိုင္ငံလံုးဆိုင္ရာ ကြန္ဂရက္အသင္းၾကီးကလည္း (၁၉၂၉) ခုႏွစ္၊ ဒီဇင္ဘာလ (၂၉) ရက္ေန႕တြင္ အစည္းအေဝးၾကီးက်င္းပကာ ဆရာေတာ္ဦးဝိစာရအတြက္ ဂုဏ္ယူေၾကာင္း မွတ္တမ္းတင္ခဲ့ၾကသည္။
ျမန္မာႏိုင္ငံ ဥပေဒျပဳလႊတ္ေတာ္၌ ဆရာေတာ္ဦးဝိစာရအတြက္ ေဆြးေႏြးခြင့္ရရုံမက ဆရာေတာ္ဦးဝိစာရ အသက္စြန္႕သြားျခင္းအတြက္ လႊတ္ေတာ္အစည္းအေဝးကို ေခတၱရုတ္သိမ္းကာ ဝမ္းနည္းျခင္း အထိမ္းအမွတ္ ျပဳခဲ့ေလသည္။ ဤအခ်က္မွာ ျမန္မာႏိုင္ငံေရးသမိုင္း၌ ထာဝရဂုဏ္ယူေနရမည့္ အခ်က္ပင္ျဖစ္ေလသည္။
သို႕ကလို ျမန္မာႏိုင္ငံလြတ္လပ္ေရး ၾကိဳးပမ္းေဆာင္ရြက္ေနစဥ္ အသက္အေသခံသြားေသာ ဆရာေတာ္ဦးဝိစာရ၏ ေက်းဇူးအား ဂုဏ္ျပဳေသာအားျဖင့္ ရန္ကုန္ျမိဳ႕အလွံလမ္းႏွင့္ဗြဳိင္းလမ္းကိုလည္း ဝတ္လံုသခင္ ရန္ေအာင္၊ ကပၸတိန္ဘဖူး၊ ေဒါက္တာ ဦးေမာင္ကေလး၊ ဝတ္လံုသခင္ခ်န္ထြန္း၊ ဝတ္လံုဦးဘစိန္၊ အမ္ေအေဒၚျမစိန္ႏွင့္ တစ္သီးပုဂၢလလြယ္အိတ္ၾကီး ဦးဘလႈိင္တို႕၏ ၾကိဳးပမ္းမႈေၾကာင့္ “ဦးဝိစာရလမ္း” အမည္သစ္သို႕ ေျပာင္းလဲ ကဗ်ည္းထိုးႏိုင္ခဲ့ၾကသည္။
ယခင္က ေရႊတိဂုံဘုရား အေနာက္ဘက္ရွိ ေဘာင္ဒရီလမ္း (ယခု ဓမၼေစတီလမ္း)ေထာင့္ ဝိဇယရုပ္ရွင္ရုံ (ယခု ဝိဇယပလာဇာ) မီးပြိဳင့္မွ ဟံသာဝတီ အဝိုင္းအထိ ေဖာက္လုပ္ထားေသာ လမ္းကေလးကို ျမန္မာတို႕က “ဆင္လမ္း” ဟုေခၚျပီး၊ အဂၤလိပ္တို႕က အဂၤလိပ္စစ္သားတစ္ဦးအားဂုဏ္ျပဳ၍ တိုက္ဂါးအယ္လီ ဟု မွည့္ေခၚထားေလသည္။ တိုက္ဂါးအယ္လီ Tiger Alley ေခၚဆင္လမ္းႏွင့္ တစ္ဆက္တည္းျဖစ္ေသာ ဝိဇယရုပ္ရွင္ရုံ မီးပြိဳင့္မွ ေတာင္ဘက္ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္းေစ်းအနီးရွိ ဘုရားလမ္းဘူတာရုံအထိ ေဖာက္လုပ္ထားေသာလမ္းကို အဂၤလိပ္တို႕က အဂၤလိပ္-ျမန္မာ ဒုတိယစစ္ပြဲ အတြင္းက ေရႊတိဂုံဘုရားအေနာက္ဘက္တုိက္ပြဲ၌ က်ဆံုးခဲ့ေသာ အဂၤလိပ္စစ္ဗိုလ္ လင္ဖနင္ဗိြဳင္း (Lt.Voile) ကို ဂုဏ္ျပဳေသာအားျဖင့္ ဗိြဳင္းလမ္း (Voile Road) ဟု မွည့္ေခၚခဲ့ေၾကာင္း၊ ဘီအာရ္ပန္း (B.R.Pearn) ေရးသားျပဳစုခဲ့ေသာ “ရန္ကုန္ ရာဇဝင္” A History of Rangoon စာအုပ္၌ ေဖာ္ျပထားေပသည္။

● ဦးဝိစာရေက်ာက္တုိင္ႏွင့္ ေၾကးရုပ္တု

ဤသို႕ ဦးဝိစာရလမ္းအမည္ေျပာင္းလဲျပီးေနာက္ ေရႊတိဂု့ေစတီေတာ္ၾကီး၏ အေနာက္ေတာင္ေထာင့္ ဦးဝိစာရလမ္းႏွင့္ အလံုလမ္းဆံု အလယ္ဗဟိုေနရာတြင္ ဦးဝိစာရအထိမ္းအမွတ္ေက်ာက္တိုင္ႏွင့္ ေၾကးရုပ္တည္ထားရန္ ရန္ကုန္ ျမဴနီစပါယ္အဖြဲ႕အစည္းအေဝးကပင္ ဆံုးျဖတ္အတည္ျပဳခဲ့ေသာ္လည္း ဘ႑ားအခက္အခဲေၾကာင့္ ေႏွာင့္ေႏွးၾကန္႕ၾကာခဲ့ရေလသည္။


ထို႕ေၾကာင့္ ဗဟိုအခြန္ထမ္း အသင္းၾကီးႏွင့္ ဒို႕ဗမာအစည္းအရုံးေခါင္းေဆာင္မ်ားက ေက်ာက္တုိင္စိုက္ထူ လွဴဒါန္းႏိုင္မည့္ ဒကာမ်ားကို ရွာေဖြခဲ့ရာ မ်ဳိးခ်စ္လူငယ္တစ္ျဖစ္ေသာ ေျမာင္းျမဦးဘလွက ဝမ္းေျမာက္ဝမ္းသာတာဝန္ ယူခဲ့ေသာေၾကာင့္ အထိမ္းအမွတ္ေက်ာက္တုိင္ၾကီးကို စိုက္ထူႏိုင္ခဲ့သည္။ ဆရာေတာ္၏ အထိမ္းအမွတ္ ေက်ာက္တိုင္ၾကီးကို ျမန္မာအင္ဂ်င္နီယာ ဦးသာထြန္းကိုယ္တိုင္ၾကီးၾကပ္ပံုစံထုတ္၍ တည္ေဆာက္ခဲ့သည္။ ဦးဝိစာရ အထိမ္းအမွတ္ေက်ာက္တုိင္ တည္ေဆာက္ထားပံုမွာ ဦးဝိစာရ၏ အလိုဆႏၵႏွင့္အညီ အမ်ဳိးသားစည္းလံုး ညီညြတ္ေရးသေကၤတအျဖစ္ ေပၚလြင္ထင္ရွားေစမည့္ စုစည္းခ်ည္ေႏွာင္ထားေသာ ထင္းစည္းပံု သဏ²ာန္ပင္ ျဖစ္ေလသည္။ (၁၉၄၁) ခုႏွစ္တြင္ ေက်ာက္တုိင္တည္ေဆာက္ျပီးသည့္ေနာက္မွ ေရႊတိဂုံေစတီေတာ္ ေတာင္ဘက္မုခ္ဦး စတုဒီသာဇရပ္ၾကီး (ယခု အင္းေလးဓမၼာရုံ) အတြင္းရွိ ဦးဝိစာရေၾကးရုပ္ေတာ္ကို ေက်ာက္တုိင္ေပၚသို႕ ေရႊ႕ေျပာင္းခဲ့ၾကရေလသည္။ ဆရာေတာ္ ဦးဝိစာရ၏ ေၾကးရုပ္ေတာ္ကိုမႏၱေလးျမိဳ႕တမၸဝတီရပ္မွ ေၾကးသြန္း ဆရာၾကီးဦးေထြးကသြန္းေလာင္း ေပးခဲ့သည္။
ေၾကးရုပ္တုေတာ္အတြက္ လိုအပ္ေသာ ေၾကးမ်ားကို အနယ္နယ္အရပ္ရပ္မွ ေစတနာရွင္ ဒကာဒကာမမ်ားက ဝိုင္းဝန္းလွဴဒါန္းခဲ့ၾကသည္။ ေၾကးသြန္းခကိုမူ ဖ်ာပံုျမိဳ႕အေျပာင္လမ္းေန ေက်ာင္းဒါယကာ ဝံသာႏု အသင္းလူၾကီး ဦးလံုး၊ ေဒၚႏွစ္တို႕၏တစ္ဦးတည္းေသာသမီးကုမၼာရီ အသင္းေခါင္းေဆာင္မရွိန္က တာဝန္ယူလွဴဒါန္းခဲ့ေလသည္။

● ေၾကးရုပ္တုဖြင့္ပြဲ

သို႕ေသာ္ ထိုစဥ္က စစ္ရိပ္စစ္ေငြ႕မားသန္းေနေသာေၾကာင့္ ေက်ာက္တိုင္ဖြင့္ပြဲကို (၁၉၄၃) ခုႏွစ္က်မွ ျပဳလုပ္ႏိုင္ခဲ့ေလသည္။
ထို႕ေနာက္ (၁၃၀၅) ခုႏွစ္၊ သီတင္းကြ်တ္လဆန္း(၄) ရက္၊ (၁၉၄၃ ခုႏွစ္၊ ေအာက္တိုဘာလ (၂) ရက္ေန႕) (စေနေန႕) တြင္ ဆရာေတာ္အသွ်င္ဦးဝိစာရအထိမ္းအမွတ္ေက်ာက္တိုင္ႏွင့္ ေၾကးရုပ္ဖြင့္ပြဲအခမ္းအနားကို စည္ကား သိုက္ျမိဳက္စြာ က်င္းပခဲ့ေလသည္။
အဆိုပါအခမ္းအနားသို႕ ထိုစဥ္က စစ္ဝန္ၾကီးျဖစ္ေနေသာ အမ်ဳိးသားေခါင္းေဆာင္ၾကီး ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္း ကိုယ္တိုင္ တက္ေရာက္ကာ အာဇာနည္ဆရာေတာ္ အသွ်င္ျမတ္အား ဂုဏ္ျပဳမိန္႕ခြန္းကို ေအာက္ပါအတိုင္း ျမြက္ၾကားခဲ့သည္။
“ယေန႕အားလံုး ဤကဲ့သို႕ စုရုံးရသည့္ကိစၥမွာ ယခင္ အဂၤလိပ္လက္ထက္က ေထာင္အတြင္းတြင္ အမ်ဳိးမ်ဳိးႏိုင္ငံအတြက္ မိမိဘာသာ မိမိအစာငတ္ခံ ဆႏၵျပကာ (၁၆၆) ရက္လံုးေနျပီးေနာက္ ပ်ံလြန္ေတာ္သြားရွာသည့္ အသွ်င္ဦးဝိစာရ ကိုယ္ေတာ္ၾကီးအားခ်ီးက်ဴးရျခင္းပင္ ျဖစ္ေၾကာင္း ယခုကဲ့သို႕ ျပဳလုပ္ျခင္းမွာ အစိုးရတစ္ခုတည္းက ျပဳလုပ္ျခင္းမဟုတ္ဘဲ တုိင္းျပည္ႏွင့္ အဝွမ္း အသက္ကို စြန္႕လႊတ္သြားသည့္ အာဇာနည္မ်ားအား ပူေဇာ္ရျခင္းပင္ ျဖစ္ေၾကာင္း။
ေရွးက အသွ်င္ဦးဝိစာရသည္ ဘယ္ဂိုဏ္းတြင္ပါသည္။ ဘာျဖစ္သည္တို႕မွာ ယခု မိမိတို႕ႏွင့္မဆိုင္ေၾကာင္း ဤကဲ့သို႕ စိတ္မ်ဳိးရွိပါက ယေန႕ ဤအခ်ိန္မွစ၍ ေဖ်ာက္ဖ်က္ၾကေစလိုေၾကာင္း။
ကြ်ႏု္ပ္တို႕သည္ မဂၤလာတရားေတာ္အရ ပူေဇာ္ထိုက္သူကို ပူေဇာ္ရမည္ဆိုသည့္အတိုင္း ပူေဇာ္သကၠာရျပဳၾကျခင္းသာျဖစ္ေၾကာင္း၊ ကြ်ႏု္ပ္တို႕ ဤသို႕ လာေရာက္ပူေဇာ္ျခင္းမွာလည္း အာဇာနည္ပုဂၢိဳလ္၏ အႏိုင္မခံ အရႈံးမေပးလိုစိတ္၊ မ်ဳိးခ်စ္စိတ္ အျမဳေတစိတ္မ်ားကို ခ်ီးက်ဴးပူေဇာ္ျခင္းပင္ျဖစ္ေၾကာင္း၊ ဦးဝိစာရသည္ အသက္ကို စြန္႕လႊတ္စဥ္အခါက အေဖာ္မပါ တစ္ကိုယ္တည္းသာ ျဖစ္ေၾကာင္း၊ အမ်ားႏွင့္ စုေပါင္းလုပ္ကိုင္လွ်င္ သတၱိေကာင္းသူအမ်ားၾကီး ရွိၾကေသာ္လည္း တစ္ဦးတစ္ေယာက္တည္းအလုပ္လုပ္ရန္မွ အလြန္သတၱိရွိခဲေၾကာင္း၊ အသွ်င္ဦးဝိစာရကိုယ္ေတာ္ၾကီး ေထာင္အတြင္းတြင္ အက်ဥ္းခံေနရစဥ္အခါက မည္သူမွ်မသိခဲ့ၾကေၾကာင္း၊ ထုိစဥ္အခါက ျမန္မာႏိုင္ငံၾကီး လြတ္လပ္ေရးမရေသးဘဲ မိစာၦလူမ်ဳးိတို႕၏ လက္ေအာက္မွာပင္ရွိေသးေၾကာင္း၊ အဂၤလိပ္လူမ်ဳိးတို႕ အုပ္စိုးမႈကို ယခုကဲ့သို႕ ပ်က္စီးဆံုးပါးသြားလိမ့္မည္ ဟု မည္သူမွ် မထင္ၾက၍ အဂၤလိပ္မ်ားအား မည္သို႕မွ်ဆန္႕က်င္ဘက္မျပဳဝံ့ေသာ အခ်ိန္အခါတြင္ အသွ်င္ဦးဝိစာရ ကိုယ္ေတာ္ၾကီးတစ္ပါးတည္း ေပၚေပါက္လာခဲ့ျပီး၊ မည္သူ ခ်ီးမြမ္းခ်ီးမြမ္း၊ မည္သူ ကဲ့ရဲ႕ကဲ့ရဲ႕၊ ဘာကိုမွ် ဂရုမစိုက္ဘဲ ငါလိုခ်င္တာမရရင္ အသက္အေသခံမယ္ဆိုတဲ့ အာဇာနည္စိတ္ကို ခ်ီးက်ဴးဂုဏ္ျပဳရမည္ျဖစ္ေၾကာင္း
သို႕ေသာ္ ယခုအခါမွာလည္း ကြ်ႏု္ပ္တို႕၏ ေရွ႕လုပ္ငန္းစဥ္မ်ားအတြက္ အသွ်င္ဦးဝိစာရကဲ့သို႕ စိတ္ဓာတ္မ်ဳိး ေမြးျမဴၾကဖို႕ အလြန္အေရးၾကီးေၾကာင္း။
ယခုအခါ ကြ်ႏု္ပ္တို႕ရရွိထားသည့္ လြတ္လပ္ေရးဆိုသည္မွာ မခိုင္ျမဲေသးေၾကာင္း၊ လြတ္လပ္ေရး ခိုင္ျမဲရန္မွာ ဤစစ္ၾကီးအတြင္း အႏိုင္မတိုက္ႏုိင္ေသးသမွ် လြတ္လပ္ေရးအရသာႏွင့္တူေသာ နိဗၺာန္အစစ္ကို မခံစားႏိုင္ေသးေၾကာင္း။
ယခုအခါ အစစအရာရာ ရွားပါးေၾကာင္း၊ ေနေရး၊ စားေရး၊ သြားေရး၊ လာေရး အလြန္ခက္ခဲေၾကာင္း။
သို႕ေသာ္လည္း ၎အခက္အခဲမ်ားကို ဂရုမစိုက္ဘဲ လြတ္လပ္ေရးၾကီးအတြက္ အရုိးေၾကေၾက၊ အေရခမ္းခမ္း၊ တစ္ေယာက္တည္း က်န္က်န္၊ အသက္အေသခံ ၾကိဳးစားၾကမည္ဟု စိတ္ႏွလံုးဒုံးဒုံးခ်ျပီး၊ အသွ်င္ဦးဝိစာရကဲ့သို႕ အာဇာနည္အျမဳေတစိတ္ဓာတ္ကို ယေန႕မွစ၍ ေမြးျမဴၾကေစလိုေၾကာင္း။”
စသည္ျဖင့္ အထက္ပါအတိုင္းလြတ္လပ္ေရးတိုက္ပြဲသို႕ ဦးတည္ရည္ညႊန္း၍ ေျပာၾကားသြားေလသည္။
မည္သို႕ပင္ျဖစ္ေစ ကိုလိုနီနယ္ခ်ဲ႕တို႕အား တြန္လွန္ရန္ အမ်ဳိးသားလြတ္လပ္ေရးအတြက္ အသက္စြန္႕ကာ ၾကိဳးပမ္းေဆာင္ရြက္ခဲ့ေသာ အာဇာနည္ အသွ်င္ဦးဝိစာရ၏ အာဇာနည္စိတ္ဓာတ္ကား ကမာၻတည္သေရြ႕ အရွည္ တည္တံ့ခိုင္ျမဲေနမည္မွာ မလြဲဧကန္ပင္တည္း။

http://moemaka.com/archives/31915 << ဒီလင္႕မွ ကူးယူေဖာ္ျပပါသည္...။