“ၾသကာသ” ဟူသည္မွာ “ရွိခုိးပါရေစ၊ ခြင့္ျပဳေတာ္မူပါ” ဟုဆိုေသာစကား။ ပိုမိုေလးနက္ေစရန္ သံုးၾကိမ္ရြတ္ဆိုသည္။

ကံသံုးပါးဟူသည္မွာ ကိုယ္ျဖင့္ ျပဳအပ္ေသာ အမႈ “ကာယကံ”၊ ႏႈတ္ျဖင့္ ျပဳအပ္ေသာ အမႈ “၀စီကံ” ႏွင့္ စိတ္ျဖင့္ျပဳအပ္ေသာ အမႈ “မေနာကံ” ဟူသတည္း။

အပါယ္ဟူသည္မွာ “အပါယ” ဟူေသာ ပါဠိမွ ဆင္းသက္သည္။ အပါယ္ေလးပါးဟူသည္ကား ငရဲ၊ တိရစာၦန္၊ ျပိတၱာ၊ အသူရကာယ္ ဟူသတတ္။

ကပ္သံုးပါးဆိုသည္မွာ
(၁) သတၱႏၱရကပ္ - တုတ္၊ ဓား၊ ေသနတ္စေသာ လက္နက္အားျဖင့္ ပ်က္စီးရေသာ ေခာတ္ကာလ။
(၂) ေရာဂႏၱရကပ္ - ေက်ာက္ေရာဂါ၊ ၀မ္းေရာဂါစေသာ ေရာဂါအားျဖင့္ ေသေၾကပ်က္စီးရေသာ ေခာတ္။
(၃) ဒုဗၻိကၡႏ ၱရကပ္ - ငတ္မြတ္ေခါင္းပါး အစာရွား၍ ေသေၾကပ်က္စီးရေသာ ေခာတ္။

ရပ္ျပစ္ရွစ္ပါးဟူသည္ကား
၁-၂-၃။ ဘုရားပြင့္ေတာ္မူေနစဥ္ ငရဲ၊ တိရစာၦန္၊ ျပိတၱာ(အသူရကာယ္ကား ျပိတၱာဘံုတြင္ ထည့္ေရသည္) ဟူေသာ အပါယ္ဘံု၌ ျဖစ္ရျခင္း။
၄။ ဘုရားရွင္ပြင့္ေတာ္မူစဥ္ အသက္ရွည္ေသာ အသညသတ္ဘံုႏွင့္ အရူပဘံု၌ ျဖစ္ေနရျခင္း (အသညသတ္ျဗဟၼာမ်ားသည္ ရုပ္ခႏၶာသာရွိ၍ စိတ္၀ိညာဥ္မရွိ၊ အရူပျဗဟၼာမ်ားသည္ စိတ္၀ိညာဥ္သာရွိ၍ ရုပ္မရွိ၊ ထို႔ေၾကာင့္ သူတို႔သည္ ဘုရားကိုလည္း မဖူးႏိုင္ တရားကိုလည္း မနာႏိုင္ၾကေပ)
၅။ ပစၥႏ ၱရစ္ေခၚေသာ ျပည္နယ္စြန္းမ်ားႏွင့္ လူရိုင္းမ်ား၏ အရပ္ေဒသ၌ ျဖစ္ေနရျခင္း။
၆။ ဘုရားရွင္ပြင့္ေတာ္မူေနစဥ္ မိစာၦဒိဌိျဖစ္ေနရျခင္း။
၇။ ဘုရားရွင္ပြင့္ေတာ္မူေနစဥ္ တရားကို သိႏိုင္ေလာက္သည့္ ဥာဏ္မရွိဘဲ ထူထူ အအ ျဖစ္ေနရျခင္း။
၈။ မဇၥ်ိမေဒသ၀ယ္ တတ္သိနားလည္သည့္ ဥာဏ္ရွိသူျဖစ္ေသာ္လည္း ဘုရားမပြင့္ေသာအခါ၌ လူျဖစ္ရျခင္း။

ရန္သူမ်ဳိးငါးပါးဆိုသည္ကား ေရ၊ မီး၊ သူခိုး၊ အေမြခံသားးဆိုးသမီးဆိုးႏွင့္ မင္းဆိုးတို႔တည္း။

၀ိပတၱိတရားေလးပါးဆိုသည္ကား
(၁) ကာလ၀ိပတၱိ - မင္းဆိုး မင္းယုတ္ အုပ္ခ်ဳပ္ေသာ ကာလ။
(၂) ဂတိ၀ိပတၱိ - အပါယ္ေလးပါး၌ လားေရာက္ရျခင္း။
(၃) ဥပဓိ၀ိပတၱိ - ရုပ္ဆင္းအဂၤါ ဟူေသာ ဥပဓိ ခ်ဳိ႕တဲ့ျခင္း။
(၄) ပေယာဂ၀ိပတၱိ- (ျပဳလုပ္မႈ၊ ေျပာဆိုမႈ၊ ၾကံစည္မႈကို ပေယာဂ ဟုေခၚသည္) ယင္းပေယာဂ၏ ခ်ဳိ႕တဲ့ျခင္း။

ဗ်သနတရားငါးပါးဆိုသည္ကား
(၁) ဥာတိဗ်သန - ေဆြစုမ်ဳိးစု ပ်က္စီးျခင္း။
(၂) ေဘာဂဗ်သန - စည္းစိမ္ဥစၥာ ပ်က္စီးျခင္း။
(၃) ေရာဂဗ်သန - အနာေရာဂါဟူေသာ ပ်က္စီးျခင္း။
(၄) သီလဗ်သန - ကိုယ္က်င့္သီလ ပ်က္စီးျခင္း။
(၅) ဒိဌိဗ်သန - အယူပ်က္စီးျခင္း

မဂ္တရား
(၁) ေသာတာပတၱိမဂ္
(၂) သကဒါဂါမိမဂ္
(၃) အနာဂါမိမဂ္
(၄) အရဟတၱမဂ္

ဖိုလ္တရား
(၁) ေသာတာပတၱိဖိုလ္
(၂) သကဒါဂါဖိုလ္
(၃) အနာဂါမိဖိုလ္
(၄) အရဟတၱဖိုလ္

နိဗၺာန္ဟူသည္မွာ ရုပ္၊ နာမ္တို႔၏ ျဖစ္မႈပ်က္မႈအားလံုး ခ်ဳပ္ပ်က္ဆိတ္သုဥ္း ကင္းျငိမ္းျခင္း ပင္ျဖစ္သည္။

(မွတ္ခ်က္)http://www.dhammaweb.net/notes/view.php?id=521မွမွ်ေဝတင္ၿပသည္